Με αφορμή τις πρόσφατες πλημμύρες στην Δυτική Αθήνα

Δεν χρειάστηκε παρά μόλις 1,5 ώρα έντονης βροχής στο λεκανοπέδιο για ν αντιμετωπίσουν έντονα προβλήματα 25  Δήμοι της Δυτικής Αθήνας, να πλημμυρίσουν 580 σπίτια και καταστήματα, να παρασυρθούν 170 οχήματα φτάνοντας το ύψος της δημόσιας δαπάνης  αποζημίωσης για τους πληγέντες στο 1 εκατ. €! Η υπερχείλιση του ρέματος της «Εσχατιάς» που ξεκινάει από την Πάρνηθα για να ενωθεί με τον Κηφισσό στο Περιστέρι θέτει αν αμφιβόλω την συνήθη πρακτική εγκιβωτισμού και υπογειοποίησης για την διαμόρφωση των δικτύων ομβρίων της πόλης. Ο εγκιβωτισμός της κοίτης και των πρανών με τσιμέντο κατέστρεψε την φυσικότητα των ρεμάτων , περιόρισε την απορροφητικότητα των νερών από το φυσικό έδαφος με αποτέλεσμα την μεγάλη αύξηση του όγκου και της ταχύτητας των νερών απορροής, δεδομένης και της οριστικής αποψίλωσης των ορεινών όγκων του Λεκανοπεδίου.

Παρά τις γνωστές δηλώσεις δημάρχων και πολιτικής προστασίας περί αναγκαίων αντιπλημμυρικών έργων και ελλειπών υποδομών,  φαίνεται πως βρισκόμαστε στην απαρχή μιας αντίστροφης διαδικασίας όπου η Φύση θα «πάρει την εκδίκηση της» για την ύβρη που διέπραξε ο νεο-έλληνας στα 50 χρόνια της πρόσφατης Ιστορίας του.

Μετά τον Β Πόλεμο η δομημένη επιφάνεια της πόλης δεν ξεπερνούσε το 20% της συνολικής της επιφάνειας. 50 χρόνια μετά, το θαύμα της ανοικοδόμησης της Αθήνας, επέκτεινε τον δομημένο χώρο στο 75% της  επιφάνειας αυτής, αφήνοντας μόλις 4% για ελευθέρους χώρους! Οι ανάγκες μετακίνησης του διογκούμενου πληθυσμού καλύφθηκαν με την συνεχή επέκταση του ΙΧ και άρα των αυτοκινητοδρόμων. Οι περισσότεροι αυτών έγιναν πάνω σε ποτάμια και  χείμαρρους, με  αποτέλεσμα πάνω από 800 Km  να μπαζωθούν και από τα 700 ρέματα στα τέλη του 19^ου αιώνα ν απομείνουν ανοιχτά μόλις 50, πολλά δε εκ των οποίων χρησιμοποιήθηκαν ως υπόνομοι! Η τελευταία φάση της ολοκληρωτικής καταστροφής αυτού του σπάνιου οικοσυστήματος που μόνο τα πλατάνια σε κεντρικά σημεία της πόλης (Κολωνάκι, Ακαδημίας) και τα πουλιά το ξημέρωμα, έμειναν να το θυμίζουν, ήταν η περίοδος της Ολυμπιάδας του 2004. Τα έργα των αυτοκινητοδρόμων (Φαληρικό Δέλτα, Αττική Οδός κλπ), τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, η μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα, με επέκταση της ανοικοδόμησης στα Μεσόγεια, αποτέλεσαν το «κύκνειο άσμα» για την Φύση του Λεκανοπεδίου.

Ο Ιλισός –το ιερό ποτάμι των αρχαίων στις όχθες του οποίου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια και οι Διονυσιακές τελετουργίες, ο δε Σωκράτης έκανε φιλοσοφικούς περιπάτους με τους μαθητές του -, διέσχιζε την Αθήνα ξεκινώντας  από τον Υμηττό, για να καταλήξει στην θάλασσα. Σήμερα, κυλάει εξ ολοκλήρου υπογείως, κάτω από τη Μιχαλακοπούλου,  την Βασ. Σοφίας και την Καλλιρρόης. Στον Ιλισό χυνόταν ο Ηριδανός που ξεκινούσε από τον Λυκαβηττό συνέχιζε στις οδούς Μητροπόλεως και Ερμού, στην Αρχαία Αγορά και κατέληγε στον Κεραμικό. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Μετρό στην πλατεία Συντάγματος και στο Μοναστηράκι, ανακαλύφθηκε η αρχαία κοίτη του, προκαλώντας ανησυχία για την μακροπρόθεσμη σταθερότητα του έργου. Από το Λυκαβηττό ξεκινούσε και ο Βοϊδοπνίχτης που χωριζόταν, αφού ένα μέρος του περνούσε από την οδό Δημοκρίτου και την οδό Ακαδημίας. Από τα Τουρκοβούνια ξεκινούσε ο Κυκλόβορος, ένας από τους μεγαλύτερους χείμαρρους της Αθήνας, που έφθανε στο Πεδίο του Άρεως διαμέσου της οδού Μάρνης και κατέληγε στην πλατεία Βάθης.

Το ρέμα του Ποδονίφτη όπου σύμφωνα με τον Αριστοφάνη έπλεναν τα πόδια τους οι καρβουνιάρηδες από την Πάρνηθα,  κυλούσε κάθετα στους δήμους Χαλανδρίου, Ψυχικού, Φιλοθέης και Ν. Ιωνίας, καταλήγοντας στον Κηφισό, το άλλο μεγάλο ιερό ποτάμι των Αθηναίων που ξεκινούσε από την Πάρνηθα για να καταλήξει στον Φαληρικό όρμο –στην περιοχή του Μοσχάτου-, διασχίζοντας την σημερινή Λεωφόρου Κηφισού. Στον Κηφισό υπήρχε δεξαμενή ήδη από την εποχή του Ανδριανού – στην περιοχή της σημερινής Δεξαμενής στο Κολωνάκι-, ενώ ο ποταμός δοξαζόταν ως θεότητα, το γλυπτό της οποίας βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο μαζί με τα υπόλοιπα Ελγίνεια μάρμαρα….

Σήμερα που οι εντάσεις των καιρικών φαινομένων γίνονται ανεξέλεγκτες λόγω της κλιματικής αλλαγής, κανείς δεν είναι δυνατόν να προβλέψει την αντοχή των πολυδάπανων έργων απορροής, με κίνδυνο την βίαιη επανάκαμψη των παλιών δρόμων του νερού. Σε μια αντίθετη κατεύθυνση αστικού σχεδιασμού, στον υπόλοιπο κόσμο, η τάση είναι να επιχειρούνται διανοίξεις ποταμών και φυσικές αποκαταστάσεις χειμάρρων, ρεμάτων και των οικοσυστημάτων τους. Παράλληλα επιχειρείται η  επέκταση του δάσους και του πρασίνου στους ορεινούς και ελεύθερους χώρους της πόλης σε συνδυασμό με αναβαθμούς και μικρά φράγματα συγκράτησης φερτών υλών και υδάτων στις υπώρειες των ορεινών όγκων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στη Σεούλ της Νότιας Κορέας, όπου το 2002 ο εκλεγμένος Δήμαρχος της πόλης υποστηριζόμενος από το  οικολογικό κίνημα, κατέστρεψε την υπερυψωμένη  λεωφόρο για ν’ αποκαταστήσει την φυσική ροή του ποταμού Cheonggyecheon, επενδύοντας στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Το λεκανοπέδιο της Αθήνας θα έπρεπε να είναι το ιδανικό πεδίο άσκησης μιας πολιτικής από-ανάπτυξης όπου η σταδιακή επέκταση των φυσικών έναντι των δομημένων χώρων, με αποκατάσταση και επανασχεδιασμό των οικοσυστημάτων, θα έδινε την δυνατότητα αποτροπής των επερχόμενων «βιβλικών» καταστροφών με τις συνέπειές τους ( μαζικές μεταναστεύσεις, θάνατοι κοκ). Η σχέση του ανθρώπου με την πόλη του θα έπρεπε να σταματήσει να είναι σχέση διεκπεραίωσης εργασιών και υποχρεώσεων, διαμεσολαβημένη μονοδιάστατα από το εμπόρευμα και το χρήμα. Οι φυσικοί χώροι είναι αυτοί που μπορούν σταδιακά ν αποκαταστήσουν την βιωματική σχέση με ότι κατάστρεψε το μεταπολεμικό μοντέλο ανάπτυξης : την Φύση και την Ιστορία μας και ν αποτελέσουν πεδίο κοινωνικοποίησης και αποκατάστασης της χαμένης Ανθρώπινης σχέσης. Η επαν-ιεροποίηση της Φύσης είναι αυτή που μπορεί ν  αποκαταστήσει τέλος την πνευματική και συναισθηματική κατάρρευση του σύγχρονου ανθρώπου που προκάλεσε  η οδυνηρή παρένθεση της χρησιμοθηρίας και του «εργαλειακού ορθολογισμού» στον  Δυτικό Πολιτισμό.