Ανασυγκρότηση της υπαίθρου –κοινωνική οικονομία αδυναμίες και προοπτικές

Το μίζερο και γκρίζο τοπίο της καθημερινότητας μας , η έλλειψη προοπτικής, ο ηθικός εξευτελισμός και η ανηλεής ενοχοποίηση της συλλογικής μας συνείδησης είναι τα μέσα της καθημερινής δολοφονίας ενός λαού που συστηματικά χρησιμοποιεί «η κατοχική Κυβέρνηση Τσολάκογλου….» -όπως αναφέρει η επιστολή του τραγικού αυτόχειρα –δολοφονημένου ΕΛΛΗΝΑ έξω από το Ελληνικό (;) Κοινοβούλιο.

Έλλειψη προοπτικής αφού μη κρατώντας καν τα προσχήματα της προεκλογικής περιόδου τα κόμματα-συνεργάτες των κατακτητών προμηνύουν  τα επόμενα μέτρα του Ιουνίου που θα οδηγήσουν σε πλήρη κατάρρευση την οικονομία και σε εξανδραποδισμό τα μεσαία στρώματα με αποτέλεσμα την πλήρη αντιστροφή της εικόνας της χώρας  μας τουλάχιστον με την μορφή που την γνωρίσαμε στην Μεταπολίτευση – και ιδιαίτερα στην τελευταία 20ετία-. Ο μεγάλος κίνδυνος που εξυφαίνεται είναι η απώλεια των παραγωγικών ηλικιών –και ιδιαίτερα των πιο μορφωμένων κομματιών- οι οποίες ωθούνται στην μετανάστευση κυρίως προς τον ευρωπαϊκό βορρά, με αποτέλεσμα  την βίαιη μετατροπή μας σε μια κλασική αποικία με μισθούς Βαλκανίων και συντάξεις πείνας  –στην Τρίτη ταχύτητα της Ευρωζώνης- και με εργατικό δυναμικό πακιστανικής και αφρικανικής εθνικότητας.

Αναζητώντας με δυσκολία ψήγματα ελπίδας που αναδεικνύονται στην απέλπιδα προσπάθεια συλλογικής επιβίωσης και άρνησης του  αυτοχειριασμού μας, στέκομαι στην επικείμενη τάση  -σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης-, επιστροφής 1,5 εκατ ανθρώπων στην ελληνική ύπαιθρο, τάση που είναι ήδη σε εξέλιξη από την απαρχή της κρίσης. Το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός ότι από τους ερωτούμενους, το 50% είναι νέοι κάτω των 45 ετών και το 70% αυτών διαθέτουν υψηλή μόρφωση ( το 26% έχει μεταπτυχιακό και το 44 % είναι απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης)

Στον τομέα της  γεωργίας το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στην ενασχόληση με την ελιά και το ελαιόλαδο , τα αρωματικά φυτά, τα οπωροκηπευτικά , το αμπέλι , τα μανιτάρια, τη τρούφα, τα ρόδια , τα όσπρια . Η πλειοψηφία δε -το 51%- ενδιαφέρονται για την βιολογική παραγωγή και το 12%  για τα βιο-καύσιμα.

Στον κτηνοτροφικό τομέα  το ενδιαφέρον εστιάζεται στην εκτροφή σαλιγκαριών , στην μελισσοκομία, την αιγοπροβατοτροφία, τα βοοειδή ,τα θηράματα ακόμα και ….σε μονάδες παραγωγής σπέρματος.

Ετεροχρονισμένα το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης καταρτίζει σχετικούς φακέλους για 52 προϊόντα με λεπτομέρειες για τον τρόπο καλλιέργειας, τις στρεμματικές αποδόσεις και την ζήτηση στις αγορές , ενώ έχουν αναρτηθεί προς ενοικίαση μόλις 2.100 αγροτεμάχια  με πρόβλεψη υποστήριξης 6.000 νέων αγροτών που επιστρέφουν με 10.000 €  ανά καλλιέργεια , για την έναρξη των δραστηριοτήτων τους.

Ένας βαθύτατος μετασχηματισμός της κοινωνικής σύνθεσης συντελείται που θα αλλάξει άρδην τα χαρακτηριστικά της ελληνικής υπαίθρου τα επόμενα χρόνια αλλά και θα σηματοδοτήσει την κατάρρευση των αστικών κέντρων ή την αναπαραγωγή τους με την  μορφή σύγχρονων «γκέτο» με άνθηση της «εγκληματικής οικονομίας».

Μια αντίστροφη πορεία από εκείνη που συντελέστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60 με την γρήγορη επέκταση του Αθηναϊκού κέντρου, φαίνεται πως είναι σε εξέλιξη. Η τάση αυτή   σχετίζεται κυρίως με την ανάγκη επιβίωσης και τα αδιέξοδα  των μακροχρόνια ανέργων των μεγάλων αστικών κέντρων ενώ συμπίπτει και με την εξάντληση του παγκοσμιοποιημένου μοντέλου αγροτικής παραγωγής των προηγούμενων ετών. Ένα μοντέλο εστιασμένο στην εντατική εκμετάλλευση  της αγροτικής γης με εργατικά χέρια κυρίως μεταναστών , στις επιδοτήσεις και στην αθρόα εισαγωγή  τροφίμων στο πλαίσιο του διεθνούς εμπορίου που καθίσταται αδιέξοδο όταν η τιμή του πετρελαίου ξεπερνάει τα 120 $ το βαρέλι.

Μερικές βασικές προϋποθέσεις για να καταστούν τα επικείμενα  εγχειρήματα βιώσιμα θα ήταν μεταξύ άλλων :  η ριζική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και  η επανασυγκρότηση - δικτύωση των πρωτοβάθμιων αγροτικών συνεταιρισμών με νέα μοντέλα Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων .

Ένα διαφορετικό καλλιεργητικό πρότυπο βασισμένο στην πολύ-λειτουργικότητα του αγροκτήματος, στην χρήση πολλών και διαφορετικών εγχώριων ποικιλιών ανά καλλιέργεια , στον συνδυασμό φυτικού και ζωικού κεφαλαίου στο ίδιο κτήμα, στην λίπανση του εδάφους από τα απορρίμματα των ζώων , στην αμειψισπορά , στην βιολογική καταπολέμηση των ασθενειών. Το πρότυπο αυτό θα πρέπει να αποτελέσει την βάση ενός νέου δικτύου ενημέρωσης, πληροφόρησης εκπαίδευσης και κατάρτισης γεγονός που σημαίνει ριζική αναμόρφωση των τρεχουσών προγραμμάτων σπουδών στα Τεχνικά Λύκεια και στα ΙΕΚ , σύνδεση των προγραμμάτων έρευνας των ΤΕΙ με τις τοπικές ανάγκες , πρακτική επιμόρφωση στα Δημοτικά  Κέντρα «δια βίου μάθησης»  και μια βαθιά τομή στα πολιτισμικά πρότυπα της νεολαίας.

Ο νέος «μορφωμένος» αγρότης δεν θα είναι μόνο παραγωγός και πωλητής προϊόντων σε μεσάζοντες κατά την τρέχουσα πρακτική . Η απευθείας σύνδεση με τους καταναλωτές σε τοπική κλίμακα αλλά και η συσκευασία -τυποποίηση για την πώληση πλεονασμάτων στην αγορά προϋποθέτει ένα νέα μοντέλο μάρκετινγκ, καλή χρήση Η/Υ και δικτύων, διασύνδεση με περιφερειακές αγορές μέσω Internet  . Το εισόδημα του θα προέρχεται από ένα συνδυασμό πηγών όπως:  μεταποίηση –με χρήση και εκσυγχρονισμό της παραδοσιακής γνώσης και των μεθόδων παραγωγής- ,  παραγωγή και διάθεση ενέργειας από ΑΠΕ, αξιοποίηση της βιομάζας για θέρμανση  , ανάπτυξη προγραμμάτων αγροτο-τουρισμού , πολιτιστικού  και οι άλλων μορφών εναλλακτικού τουρισμού , ανακαίνιση και αναπαλαίωση οικισμών και κτηρίων, προσφορά υπηρεσιών στην κοινότητα.

Η αναμόρφωση των πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών σε μια κατεύθυνση καθετοποίησης για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κάλυψη των τοπικών αναγκών,   θα μπορούσε να προσανατολιστεί στην παραγωγή εργαλείων και εφαρμογών του δευτερογενή τομέα που θα μείωναν το κόστος παραγωγής στο αγρόκτημα όπως πχ. πλυντηρίων για πλύση λαχανικών, συσκευαστηρίων-διαλογητηρίων, τοπικών οχημάτων με χρήση εναλλακτικών καυσίμων -πχ αλκοόλη η υδρογόνο -, ανεμογεννητριών και φωτο-βολταϊκών πάνελ , εξειδικευμένων αποδοτικών εξαρτημάτων και εργαλείων για τρακτέρ, online συστημάτων παραγγελιοληψίας για συνεταιρισμούς κοκ Η «οικολογία ανοιχτού κώδικα» και οι ηλεκτρονικές «βιβλιοθήκες onawi» δίνουν πληροφορίες και ελεύθερες πατέντες κατασκευών ανάλογων εφαρμογών με πολύ χαμηλό κόστος έναντι αυτών της αγοράς ενώ θα μπορούσε να γίνει κοινή χρήση υπαρχόντων μηχανημάτων   προκειμένου να συμπιέζεται  το κόστος παραγωγής.

Πολλές από τις παραπάνω δραστηριότητες θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο λειτουργίας νέων Κοινωνικών Επιχειρήσεων  Συλλογικού Σκοπού που είναι δυνατόν να ιδρυθούν βάση του νόμου 4019/11 , να ενταχθούν στο σχετικό Μητρώο του Υπ Εργασίας και να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας η το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας για το αρχικό κεφάλαιο κίνησης . Οι πόροι των ταμείων αυτών θα μπορούσαν να προέλθουν με την εφαρμογή ενός εσωτερικού ομολογιακού δανείου και την παράταση αποπληρωμής των ληστρικών τοκοχρεολυσίων μέχρις ότου η χώρα καταφέρει να ορθοποδήσει παραγωγικά. Το «μοντέλο crowd funding» δίνει εναλλακτικά την δυνατότητα άντλησης μικρό-δανείων στο διαδίκτυο για στήριξη νέων καινοτόμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με αντάλλαγμα την λήψη μετοχών από τους πιστωτές  , η την εγγραφή τους στο πελατολόγιο της επιχείρησης με εκπτώσεις . Σε κάθε περίπτωση οι Τοπικές Συμπράξεις  των ΟΤΑ με τις νέες Κοινωνικές Επιχειρήσεις, τα Εκπαιδευτικά ιδρύματα , τα ερευνητικά κέντρα και άλλους ιδιωτικούς φορείς –οι οποίες περιγράφονται στον Ν4019- θα μπορούν να αναζητήσουν πόρους στο πλαίσιο του μοντέλου των Ηθικών Τραπεζών η των μικρο-δανείων που είναι δυνατόν να ιδρυθούν σε Περιφερειακή κλίμακα με μεταφορά κεφαλαίων των ιδιωτών από τις Ιδιωτικές Τράπεζες.

Το 10% του πλεονάσματος των κοινωνικών επιχειρήσεων   μπορεί να επαν-επενδυθεί στην κοινότητα βελτιώνοντας το επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης των συμμετεχόντων , η την εστιασμένη έρευνα στο περιφερειακό ΤΕΙ η ακόμα και κοινωνικά προγράμματα αντιμετώπισης φαινομένων πείνας ,  μακροχρόνιας ανεργίας ,  προβλημάτων υγείας , στέγασης κοκ.

Στην βιωσιμότητα των νέων κοινωνικών επιχειρήσεων απαραίτητος όρος είναι τέλος η ενεργοποίηση των Δημόσιων Συμβάσεων Κοινωνικής Αναφοράς που προβλέπει ο Νόμος και αποτελούν την εφαρμογή της οδηγίας 18/2004 περί «κοινωνικών ρητρών» στους διαγωνισμούς των ΟΤΑ και του Δημοσίου. Με αυτό τον τρόπο οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα μπορούν με ευνοϊκούς όρους να συμμετέχουν στους δημόσιους διαγωνισμούς σπάζοντας έτσι τις πελατειακές σχέσεις και την διαφθορά στην συναλλαγή Δημόσιων αρχών με ιδιώτες εργολήπτες. Με αυτό τον τρόπο τα τοπικά αγροκτήματα θα μπορούσαν να εφοδιάζουν καθημερινά τα σχολικά κυλικεία , τα νοσοκομεία και τα στρατόπεδα των περιοχών που βρίσκονται εκτός των κατοίκων της τοπικής κοινωνίας

Η ανάγκη μιας αυτοδύναμης και αυτό-κεντρης παραγωγικής ανασυγκρότησης που θα καλύψει τις βασικές ανάγκες του εγχώριου πληθυσμού και η ανασυγκρότηση της παραγωγής μας  είναι το μεγάλο στοίχημα της επόμενης περιόδου . Μια πορεία που θα πρέπει να αναστείλει την τεράστιες κοινωνικές και περιφερειακές αντιθέσεις που προκαλεί το μνημόνιο αλλά και την μετατροπή της χώρας μας σε ειδική ζώνη φτηνού εργατικού δυναμικού για τις «υψηλής εντάσεως εργασίας» παραγωγικές επενδύσεις των Γερμανών Αποικιοκρατών .