ΚΛΕΙΣΘΕΣΝΗΣ (Ν 4555/2018) –ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ (Ν 3852/2010)

A. Εκλογικό σύστημα -Διακυβέρνηση

Α1. Απλή αναλογική (Αρ. 28)

Μια από τις βασικές αλλαγές που εισάγει ο «Κλεισθένης» στην αυτοδιοίκηση είναι η θεσμοθέτηση του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής. Αυτό σημαίνει ότι η κατανομή του συνόλου των εδρών κάθε Δημοτικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) θα γίνει στους συνδυασμούς που συμμετείχαν στις δημοτικές εκλογές, ανάλογα με τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στον Α΄ γύρο, ενώ η κατανομή τυχόν αδιάθετων εδρών θα γίνει με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα τους.

Σημειώνεται ότι, το σύστημα της απλής αναλογικής εφαρμόζεται και στην κατανομή των εδρών των συμβούλων των Κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων.

Μέχρι σήμερα ο συνδυασμός του Δημάρχου της 2^ης Κυριακής λάμβανε το 60% των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου

(Αναμένονται αλλαγές με σχετική νομοθετική ρύθμιση για την οποία δεσμεύτηκε ο Κυριάρκος)

Α2. Διάρκεια θητείας

4ετής από 5ετής  ( Αρ. 6)

Α3. Αντιδήμαρχοι (Αρ. 68)

Μια από τις «καινοτομίες» του «Κλεισθένη» αφορά τη δυνατότητα ορισμού αντιδημάρχων – όχι μόνο από την παράταξη του δημάρχου, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα – αλλά απ’ όλες τις δημοτικές παρατάξεις, με έγκριση του ορισμού από την πλειοψηφία των συμβούλων της παράταξης στην οποία ανήκει ο οριζόμενος αντιδήμαρχος. Επίσης, αναμορφώνεται ο αριθμός των αντιδημάρχων με βάση τον πληθυσμό κάθε Δήμου, ενώ προβλέπεται αύξηση του αριθμού των αντιδημάρχων σε Δήμους που προήλθαν από συνένωση, ανάλογα με τον αριθμό των Δημοτικών Ενοτήτων.  

Α4. Δημοτικές παρατάξεις (Αρ. 73)

Σε αντίθεση με το ισχύον καθεστώς, ο «Κλεισθένης» παρέχει τη δυνατότητα σε δημοτικό σύμβουλο που ανεξαρτητοποιείται ή διαγράφεται από την παράταξη με την οποία εκλέχθηκε, να ενταχθεί σε άλλη παράταξη – με σχετική δήλωσή του προς το προεδρείο του Δ.Σ., η οποία υπογράφεται από το ίδιο και τα 2/3 τουλάχιστον των μελών της παράταξης στην οποία προσχωρεί, εφόσον αυτή έχει περισσότερα από 3 μέλη ή από όλα τα μέλη, εφ’ όσον αυτή έχει λιγότερα από 3 μέλη. (παρ.6) Επιπλέον, θεσμοθετείται η δυνατότατα στις υπάρχουσες παρατάξεις να συνενώνονται και να δημιουργούν νέα παράταξη.(παρ. 7)

Β. Κοινωνική Συμμετοχή –Λογοδοσία  :

Β1. Επιτροπή Διαβούλευσης (Αρ. 78)

 –Αρ. 78 Κλεισθένης αντικαθιστά το Αρ. 76 του Καλλικράτη:

Προβλέπει για τους Δήμους άνω των 5.000 κατοίκων:

Συγκρότηση Επιτροπής Διαβούλευσης από 25 έως 50 μέλη  που αποτελείται από εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας και πιο συγκεκριμένα:

·         Εκπροσώπους τοπικών εμπορικών και επαγγελματικών συλλόγων

·         Τοπικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών

·         Εργαζομένων στο Δήμο και στα Νομικά πρόσωπα

·         Ενώσεων και συλλόγων γονέων

·         Αθλητικών και Πολιτιστικών συλλόγων

·         Εθελοντικών οργανώσεων και κινήσεων πολιτών

·         Οργανώσεων της Κοινωνίας των πολιτών

·         Τοπικών συμβουλίων νέων

·         Δημότες

(Ο αριθμός των Δημοτών είναι έως και το 1/3 του συνόλου των εκπροσώπων όλων των υπόλοιπων κατηγοριών και επιλέγονται με κλήρωση μεταξύ εγγεγραμένων σε ειδικό κατάλογο και στον οποίο εγγράφεται κάθε δημότης εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους του Δήμου)

Η Επιτροπή γνωμοδοτεί στο δημοτικό συμβούλιο η και στο Δήμαρχο:

·         Για τα αναπτυξιακά προγράμματα του Δήμου και το σχέδιο δράσης

·         Για θέματα γενικότερου τοπικού ενδιαφέροντος

·         Εξετάζει τοπικά προβλήματα και αναπτυξιακές  δυνατότητες

·         Διατυπώνει παρατηρήσεις επί τους περιεχομένου των κανονιστικού χαρακτήρα αποφάσεων

Τι αλλάζει;

Προστίθεται η δυνατότητα της Επιτροπής:

·         Να εισηγείται στο δημοτικό συμβούλιο τη διεξαγωγή τοπικού δημοψηφίσματος

·         Να διατυπώνει απλή γνώμη επι του προσχεδίου του προϋπολογισμού

Γι αυτό και σε σχέση με του Καλλικράτη προστίθεται εκτός της 3μηνης σύγκλισης  της επιτροπής και μια ετήσια πριν από την σύνταξη των προσχεδίων του προϋπολογισμού και του ετήσιου προγράμματος δράσης του Δήμου

Επίσης:

·      Οι συνεδριάσεις και οι αποφάσεις της επιτροπής αναρτώνται υποχρεωτικά    στην ιστοσελίδα του Δήμου και εισάγονται προς συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο

Β2. Συνελεύσεις Κατοίκων Κοινότητας (Αρ. 87)

Προστίθεται ότι σε κοινότητες και άνω των 2000 κατοίκων (και όχι ως 2000 που ίσχυε με τον Καλλικράτη) δίνεται η δυνατότητα συνέλευσης ανά συνοικία ή ανά ενορία με ευθύνη του προέδρου ή του τοπικού συμβουλίου τουλάχιστον 1 φορά το χρόνο. Ενισχύεται ο ρόλος των συνελεύσεων ειδικά σε ό,τι αφορά:

·         στην κοινωνική πολιτική του δήμου

·         στην προστασία ηλικιωμένων και παιδιών

·         τα έργα που αφορούν στην κοινότητα

·         την παροχή υπηρεσιών για την προβολή των πολιτιστικών κοιτασμάτων της κοινότητας

·         η υλοποίηση  πολιτιστικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών προγραμμάτων   

Β3. Διαδικασία κατάρτισης του ετήσιου προϋπολογισμού  και του τεχνικού προγράμματος (Αρ. 189)

Εδώ δεν αλλάζει κάτι παρά μόνο προστίθεται το άρθρο 77 του 4172/2013 όπου έχει ενδιαφέρον η παρ. 9 :

«Εναλλακτικές προτάσεις κατατίθενται είτε στην οικονομική επιτροπή κατά το στάδιο σύνταξης του σχεδίου του προϋπολογισμού, είτε στο δημοτικό συμβούλιο κατά την πρώτη συζήτηση και ψήφιση του προϋπολογισμού.Οι ενδεχόμενες εναλλακτικές προτάσεις ανά κωδικό αριθμό, συζητούνται διακριτά και τίθενται σε ψηφοφορία κατ’ αντιπαράθεση με τους αντίστοιχους κωδικούς αριθμούς που περιλαμβάνονται στο σχέδιο που έχει υποβληθεί από την οικονομική επιτροπή και σε συνδυασμό με άλλους κωδικούς αριθμούς εσόδων ή/και δαπανών, οι οποίοι θα πρέπει να τροποποιούνται ανάλογα, ώστε να διασφαλίζεται πάντοτε η ισοσκέλιση τουλάχιστον του προϋπολογισμού και σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου παρέχουν κάθε δυνατή υποστήριξη για την κατάρτιση των εναλλακτικών προτάσεων. Η πρόταση που συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών του δημοτικού συμβουλίου συνιστά και την εγκεκριμένη εγγραφή πίστωσης του προς ψήφιση προϋπολογισμού. Αν καμία πρόταση δεν συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών του δημοτικού συμβουλίου, τότε η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους προτάσεων»

Τα ίδια ισχύουν και για την ψήφιση του Τεχνικού προγράμματος με συζήτηση και ψηφοφορία ανά έργο και κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων σε όσα υπάρχει διαφωνία. Επανάληψη της ψηφοφορίας, μεταξύ των δύο (2) πρώτων πλειοψηφισάντων έργων, εφόσον δεν επιτευχθεί απόλυτη πλειοψηφία, για κάποια από τις προτάσεις. Δεν υπολογίζονται οι λευκές ψήφοι.

Είναι προφανές ότι με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η αποφυγή του αδιεξόδου, που ενδέχεται να δημιουργήσει η αδυναμία επίτευξης απόλυτης πλειοψηφίας, λόγω των συσχετισμών των Δημοτικών Παρατάξεων

Β3.1 Αναφορικά με τις 2 Επιτροπές Οικονομικών και Ποιότητας ζωής (Αρ. 76),

αυτό που αλλάζει είναι:

-Ενισχύεται η παράταξη του Δημάρχου με την υποχρεωτική συμμετοχή εκτός του ιδίου ή του εκπροσώπου του, δύο (2) επιπλέον Αντιδημάρχων

-Η λευκή και η αρνητική ψήφος λογίζονται ως παρόν κατά τη συνεδρίαση, μόνο για το σχηματισμό της απαρτίας. Δεν υπολογίζονται στην καταμέτρηση θετικών ή αρνητικών ψήφων

-Προβλέπεται η δυνατότητα μεταβίβασης αρμοδιοτήτων του Δημοτικού Συμβουλίου και στην Οικονομική Επιτροπή εκτός από την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής.

Τέλος για την εκκίνηση της διαδικασίας αναθέσεως δημόσιας σύμβασης έργου, προμήθειας ή γενικώς υπηρεσιών δεν απαιτείται εκ νέου απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου (μετά την ψήφιση του Προϋπολογισμού και του Τεχνικού Προγράμματος) ει μη μόνο για εξειδίκευση πίστωσης.

-Ο Δήμαρχος παύει να έχει την ιδιότητα του εκκαθαριστή των δαπανών και του εντολέα των πληρωμών, που έχει πλέον ο Προϊστάμενος της Οικονομικής Υπηρεσίας

Β4. Δημοτική και περιφερειακή διαμεσολάβηση -αντικαθιστά τον  συμπαραστάτη του Πολίτη που έχει βρει ελάχιστη εφαρμογή σε κάποιους περιφερειακούς Δήμους-(Αρ. 163)

Ο Δημοτικός και ο Περιφερειακός Διαμεσολαβητής επιλαμβάνονται, ύστερα από υποβολή ενυπόγραφης αναφοράς από θιγόμενα φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή και αυτεπαγγέλτως, υποθέσεων που αφορούν κακοδιοίκηση ή προβληματική εν γένει λειτουργία των υπηρεσιών του δήμου, της περιφέρειας, των νομικών τους προσώπων και των επιχειρήσεών τους και διαμεσολαβεί προκειμένου να επιλυθούν οι σχετικές διαφορές, προστατεύοντας τα δικαιώματα των διοικούμενων έναντι των εν λόγω υπηρεσιών.

Προβλέπονται:

50 Δημοτικοί διαμεσολαβητές για την χώρα πλην της Αττικής & 8 Δημοτικοί για την Αττική καθώς και 13 Περιφερειακοί.

Ζήτημα εδώ αποτελεί η σύγκρουση καθηκόντων με τον Συνήγορο του Πολίτη καθώς και τα κριτήρια επιλογής των διαμεσολαβητών  αφού δεν έχουν περιγραφεί τα κριτήρια αξιολόγησης των υποψηφίων. Επιπλέον κρίσιμο στοιχείο αποτελεί η στελέχωση των Αυτοτελών γραφείων Δημοτικού Διαμεσολαβητή οι εργασιακές ανάγκες των οποίων θα καλυφθούν από αποσπασμένους υπαλλήλους των ΟΤΑ, γεγονός που υπονομεύει την αυτονομία του θεσμού.

Ο διαμεσολαβητής είναι υποχρεωμένος να απαντήσει εγγράφως εντός 30 ημερών σε αιτήματα πολιτών ενώ οι υπηρεσίες των Δήμων οφείλουν να απαντούν εντός 30ημερών σε υποδείξεις ή προτάσεις του διαμεσολαβητή για βελτίωση λειτουργίας υπηρεσιών η για την επίλυση ζητημάτων που αφορούν τους πολίτες που προσέφυγαν (Αρ. 165 & 166)

Β5. Τοπικά & περιφερειακά  δημοψηφίσματα (Αρ. 133-139)

Εισάγεται ο θεσμός του Τοπικού και Περιφερειακού Δημοψηφίσματος για κάθε θέμα που αφορά την τοπική κοινωνία εκτός από:

 «…..ζητήματα σχετικά με την εθνική ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, τη μεταναστευτική πολιτική, την ερμηνεία και εφαρμογή διεθνών συνθηκών, ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και λατρείας ή τη θεσμική οργάνωση όλων των γνωστών θρησκειών. Επίσης δημοψήφισμα δεν προκηρύσσεται για θέματα δημοσιονομικής διαχείρισης του οικείου Ο.Τ.Α., επιβολής τελών, ανακαθορισμού του αριθμού και των ορίων των δήμων, των κοινοτήτων, των περιφερειών και των περιφερειακών ενοτήτων της χώρας» (Αρ. 133)

Για την υλοποίηση τοπικού δημοψηφίσματος απαιτείται απόφαση:

• των 2/3 του δημοτικού συμβουλίου ή
• του 10% του  συνολικού αριθμού των εγγεγραμμένων εκλογέων. Σ αυτή την περίπτωση το αίτημα υποβάλλεται στον Πρόεδρο του Δημοτικού η Περιφερειακού Συμβουλίου ο οποίος πρέπει να το εισαγάγει προς συζήτηση στο Δημοτικό η Περιφερειακό Συμβούλιο  (Αρ. 134)

Γ. Αναπτυξιακός ρόλος των ΟΤΑ

Γ.1 Επέκταση του  Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας και στις Περιφέρειες (Αρ. 1)

Ο Χάρτης δεσμεύει τα κράτη μέρη που έχουν επικυρώσει την συνθήκη να εγγυώνται την πολιτική, διοικητική και οικονομική αυτονομία των τοπικών αρχών. Προνοεί ότι η αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης οφείλει να αναγνωρίζεται στην εσωτερική νομοθεσία και , εάν αυτό είναι δυνατό, στο Σύνταγμα. Οι τοπικές αρχές οφείλουν να εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία, και είναι το πιο πρώιμο νομικό όργανο για την καθιέρωση της αρχής της επικουρικότητας.

Οι τοπικές αρχές, ενεργώντας εντός των ορίων του νόμου, θα πρέπει να είναι σε θέση να ρυθμίζουν και να διαχειρίζονται ένα σημαντικό μέρος των δημοσίων υποθέσεων με δική τους αποκλειστική ευθύνη και προς το συμφέρον του τοπικού πληθυσμού. Ο Χάρτης θεωρεί ότι οι δημόσιες υποθέσεις θα πρέπει να ασκούνται κατά προτίμηση από αρχές που είναι εγγύτερα προς τους πολίτες, ενώ ένα υψηλότερο επίπεδο διοίκησης θεωρείται κατάλληλο μόνο όταν ο συντονισμός ή η παραχώρηση των αρμοδιοτήτων είναι αδύνατη ή λιγότερο αποτελεσματική στο αμέσως κατώτερο διοικητικό επίπεδο. Για το σκοπό αυτό, ο Χάρτης θέτει τις προϋποθέσεις που αφορούν την προστασία των ορίων των τοπικών αρχών, την ύπαρξη των κατάλληλων διοικητικών δομών και πόρων για την εκπλήρωση της αποστολής τους, τους όρους υπό τους οποίους οι αρμοδιότητες αυτές θα ασκούνται, τους οικονομικούς πόρους των τοπικών αρχών και την νομική προστασία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τα όρια της διοικητικής εποπτείας των τοπικών αρχών εκτείνονται μέχρι τον έλεγχο νομιμότητας της δράσης τους.

Γ2. Κατηγοριοποίηση Δήμων (Αρ. 2)

Σχετίζεται με την κατανομή των ενισχύσεων, των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) αλλά και προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.  

Κατηγορίες:

• Δήμοι Μητροπολιτικών κέντρων  (μεγάλα αστικά κέντρα)
• Μεγάλοι Ηπειρωτικοί Δήμοι και πρωτεύουσες Νομών  που προέκυψαν από συνενώσεις Δήμων πρωτευουσών Νομών με όμορους δήμους
• Μεσαίοι Ηπειρωτικοί 10-25 χιλ κατοίκους (94 δήμοι)
• Μικροί Ηπειρωτικοί και Ορεινοί Δήμοι κάτω των 10 χιλ κατοίκων (ορεινοί)
• Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι - αυτοί που παρουσιάζουν έντονη τουριστική ανάπτυξη και έχουν άμεση συγκοινωνιακή διασύνδεση-
• Μικροί νησιωτικοί δήμοι –με ελλειπή υπηρεσιακή στελέχωση και μη συγκοινωνιακή πρόσβαση -

Με το παρόν Νόμο αφήνεται άθικτοι οι ΟΤΑ Α βαθμού οι οποίοι παραμένουν σε αριθμό στους 325.

Δεν καθορίζονται, οι ποσοστώσεις των κριτηρίων που θα ισχύσουν, για κάθε χρηματοδότηση, ανά κατηγορία Δήμων (αναφέρονται σειρά κοινωνικών παραμέτρων και ιδιαιτεροτήτων και παραπέμπονται σε αποφάσεις του Υπουργού), όπως επίσης δεν αναφέρεται οιαδήποτε διαφοροποίηση στις αρμοδιότητες τους ή στον τρόπο διοίκησής τους.

Γ3. Κριτήρια κατανομής ΚΑΠ για επενδυτικούς σκοπούς (Αρ. 186)

Σύμφωνα με την παρ. 3 του Αρ. 25 του Ν 1828/1989

 Οι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι των δήμων και κοινοτήτων προέρχονται από τις παρακάτω πηγές εσόδων:

α) φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων,

β) τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων,

γ) φόρο ακίνητης περιουσίας (Φ.Α.Π),

δ) φόρους που έχουν θεσπιστεί υπέρ της τοπικής αυτοδιοίκησης και δεν καταργούνται με τον παρόντα νόμο.

Στους πόρους αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι χρηματοδοτήσεις προς την τοπική αυτοδιοίκηση για τη λειτουργία και μισθοδοσία του προσωπικού των Κ.Α.Π.Η. από τα Υπουργεία Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Αιγαίου και τη λειτουργία σχολείων από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.  Οι πόροι αυτοί καλύπτουν  το κόστος των υπηρεσιών για τις αρμοδιότητες που έχουν μεταβιβαστεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης.

Με το άρθρο 186 του Κλεισθένη προστίθενται στα άρθρα 5 & 6 του Ν 1828 τα κριτήρια κατανομής των ΚΑΠ που στο εξής περιλαμβάνουν κοινωνικές παραμέτρους και ιδιαιτερότητες κάθε Ο.Τ.Α., όπως το ποσοστό ανεργίας και φτώχειας στον οικείο Ο.Τ.Α. και η οικονομική ανάπτυξη. Επιπλέον θα λαμβάνεται  υπόψη η κατηγορία στην οποία υπάγεται ο κάθε δήμος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2, με ιδιαίτερη έμφαση στη νησιωτικότητα και την ορεινότητα. Η κατανομή των πόρων θα γίνεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών.

 Πιο συγκεκριμένα κριτήρια κατανομής είναι:

α) το μήκος των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης,

β) το μήκος του δημοτικού και αγροτικού οδικού δικτύου,

γ) η υπαγωγή στην αντίστοιχη κατηγορία δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 2Α του ν. 3852/2010, με ιδιαίτερη έμφαση στη νησιωτικότητα και την ορεινότητα,

δ) το επίπεδο των παρεχόμενων κοινωνικών υπηρεσιών,

ε) η δυνατότητα άντλησης τοπικών πόρων,

στ) οι πληθυσμιακές διακυμάνσεις ανά εποχές και η δημογραφική τάση,

ζ) οι κλιματολογικές συνθήκες και τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά,

η) το επίπεδο των βασικών υποδομών του Ο.Τ.Α., όπως λιμένες, συγκοινωνίες, ιδιόκτητα κτίρια, σχολικές και αθλητικές υποδομές,

θ) το ποσοστό ανεργίας στον οικείο Ο.Τ.Α.,

ι) η χωρική έκταση του Ο.Τ.Α.,

ια) το επίπεδο του παραγόμενου ΑΕΠ από τον Ο.Τ.Α. ως ποσοστού του συνολικού ΑΕΠ της χώρας.

Γ4. Ορισμός ειδικών συντελεστών ενιαίου ανταποδοτικού τέλους (Αρ. 185)

Σύμφωνα με το Άρθρο 185 εισάγονται δύο δυνατότητες:

ι) κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων έναντι της  πρότασης της Οικονομικής Επιτροπής προσδιορισμού των συντελεστών του ενιαίου ανταποδοτικού τέλους καθαριότητας και φωτισμού ( Ενιαίο ανταποδοτικό τέλος= τετραγωνικά κτίσματος* συντελεστής )

(Οι Γενικοί συντελεστές αφορούν σε : α) Αμιγή κατοικία, β) Κοινωφελή , μη κερδοσκοπικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα και γ) πάσης φύσεως  οικονομική δραστηριότητα)

ιι) Μπορούν να εισαχθούν ειδικοί συντελεστές πέραν των γενικών που σχετίζονται με παράγοντες όπως  της επιφάνειας, της χρήσης τους ή της γεωγραφικής ζώνης .

Δεν υπάρχει διευκρίνιση στον Νόμο περί του χώρου που αποτελεί κτίσμα βάση του οποίου γίνεται ο υπολογισμός του Ενιαίου τέλους και του τρόπου απόδειξης του (πχ κτηματολόγιο).

Με τον Ν 4042/2012 με τον οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία Πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα (2008/98/ΕΕ) και με τον Ν 4496/2017 περί Ανακύκλωσης, προκύπτει ότι ο τρόπος υπολογισμού του ενιαίου ανταποδοτικού τέλους είναι αναχρονιστικός αφού προκύπτει αποκλειστικά από τα τετραγωνικά και την χρήση χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τον βαθμό διαχείρισης των αποβλήτων , την ανακύκλωση και την αρχή  «ο ρυπαίνων πληρώνει» 

Οι ειδικοί συντελεστές εδώ θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως κίνητρο για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ανακύκλωσης καθιστώντας το σύστημα αναλογικότερο και δικαιότερο.  Επίσης ν αποτελέσουν παράμετρο κινήτρου για την αναζωογόνηση περιοχών όπως  πχ για την επιστροφή νέων ζευγαριών σε μια περιοχή, τεκνοποίηση, επιστροφή παραγωγικών μονάδων μικρής όχλησης στον αστικό ιστό κοκ

Γ5. Νέα πεδία Αναπτυξιακής δράσης των ΟΤΑ

Ι)Ενέργεια (Άρθρο 182)

Χορηγείται η δυνατότητα στους Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, να συνιστούν με άλλους ΟΤΑ και νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημοσίου τομέα αναπτυξιακές εταιρίες , με αντικείμενο δραστηριότητες του τομέα της ενέργειας. Ενδεικτικά, τα εν λόγω νομικά πρόσωπα μπορούν να έχουν ως σκοπό δραστηριότητες τόσο συμβατικών όσο και εναλλακτικών μορφών ενέργειας με έμφαση στην βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.

Με τον τρόπο αυτό, οι Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού αποκτούν τη δυνατότητα να δραστηριοποιηθούν, μέσω των προτεινόμενων εταιρικών σχημάτων, στον ενεργειακό τομέα με σκοπό την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη βιώσιμη και αειφόρα ανάπτυξη, καθώς και την ενεργειακή αυτονομία και αυτάρκεια.

Ιι) Διαχείριση Υποδομών και φυσικών πόρων (Άρθρο 183)

Οι ΟΤΑ Α και Β βαθμού μπορούν ν αναβαθμιστούν σε κομβικούς παράγοντες τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, μέσω της συμμετοχής τους σε σχήματα –μειοψηφικό η πλειοψηφικό πακέτο σε εταιρίες αξιοποίησης-:

·         βασικών υποδομών κοινής ωφέλειας (πχ σταθμοί λεωφορείων, πράσινα σημεία, δεξαμενές νερού-αφαλάτωσης, κεραίες τηλεπικοινωνιών , κινητής τηλεφωνίας είτε

·         φυσικών πόρων ή περιοχών ή εγκαταστάσεων σημαντικής τουριστικής ή αναπτυξιακής αξίας,

Με τις ρυθμίσεις αυτές διαμορφώνονται  δυνατότητες βελτίωσης της οικονομικής θέσης των Ο.Τ.Α. και αναβάθμισης, έτσι, του επιπέδου παροχής υπηρεσιών προς τους πολίτες και αποτελούν αντιστάθμισμα στην κυρίαρχη τάση των ιδιωτικοποιήσεων .

Ιιι) Πρατήρια καυσίμων για τους μικρούς νησιωτικούς Δήμους (Αρ. 184)

Με τις διατάξεις του άρθρου αυτού, οι μικροί νησιωτικοί δήμοι αποκτούν τη δυνατότητα, προς εξυπηρέτηση των αναγκών των κατοίκων τους, να συνιστούν μονομετοχικές ανώνυμες εταιρείες, με μοναδικό αντικείμενο την λειτουργία πρατηρίου υγρών καυσίμων εντός της χωρικής τους εμβέλειας, υπό την προϋπόθεση ότι δεν λειτουργεί αντίστοιχη ιδιωτική επιχείρηση εντός των ορίων τους.

Γ6. Φορείς διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΦΟΣΔΑ  (Άρθρα 225-247)

Με την προηγούμενη νομοθετική ρύθμιση, όλοι ανεξαιρέτως οι Δήμοι όφειλαν να συμμετέχουν υποχρεωτικά στον ενιαίο σύνδεσμο των Φ.Ο.Δ.Σ.Α της Περιφέρειας. Με το νέο σχέδιο νόμου, αναφορικά με τους ηπειρωτικούς Δήμους (αρ. 225) προβλέπεται η δυνατότητα σύστασης ενός έως τριών ΦοΔΣΑ, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά κάποιες προϋποθέσεις μεταξύ των οποίων ότι «….εντός των διοικητικών ορίων ενός από τους Δήμους – μέλη του οικείου ΦΟΔΣΑ να έχει προβλεφθεί τουλάχιστον ένας χώρος υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) αποβλήτων[…] σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων». Αυτό δημιουργεί το ενδεχόμενο κάποιοι Δήμοι –στο μέτρο που δεν είναι υποχρεωτική η ένταξή τους- να μην ενταχθούν σε κάποιο ΦοΔΣΑ και να μην έχουν έναν τελικό χώρο διάθεσης.

Σε περίπτωση που συσταθούν περισσότεροι από ένας Φ.Ο.Δ.Σ.Α προβλέπεται η σύσταση Φορέα Σχεδιασμού Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης αποβλήτων (ΦΟ.Σ.ΠΕΣΔΑ) με αρμοδιότητες την εκπόνηση του ΠΕΣΔΑ και τη συλλογή στοιχείων (όχι η υλοποίηση των έργων) (άρθρο 225).

Αυτό δημιουργεί σύγχυση με τις αρμοδιότητες των υφιστάμενων περιφερειακών Φ.Ο.Δ.Σ.Α, που έχουν συσταθεί δυνάμει του Ν.4071/2012, οι οποίοι έχουν αναλάβει την εκπόνηση του ΠΕΣΔΑ, καθώς και, σε πολλές περιπτώσεις, μια σειρά έργων και μελετών για τη διαχείριση απορριμμάτων. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι για τη σύσταση και λειτουργία των προαναφερθέντων λειτουργούντων Φ.Ο.Δ.Σ.Α απαιτήθηκε μεγάλο χρονικό διάστημα, και τη στιγμή που τέθηκε σε εφαρμογή η λειτουργία τους, καταργούνται.

Στα νησιά προβλέπεται η δυνατότητα κατάργηση των ΦΟΔΣΑ που έχουν συσταθεί και οι αρμοδιότητές τους μεταφέρονται στις υπηρεσίες των Δήμων (άρθρο 226), ενώ συνίσταται (ΦΟ.Σ.ΠΕΣΔΑ) με αρμοδιότητες την εκπόνηση του ΠΕΣΔΑ και τη συλλογή στοιχείων (όχι και την υλοποίηση των έργων). Ιδιαίτερα, στους μεγάλους νησιωτικούς Δήμους, με εκατομμύρια επισκεπτών, τίθεται σε κίνδυνο η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης και των προβλεπόμενων συμπληρωματικών δράσεων, όπως της εναλλακτικής διαχείρισης. Σε κάθε περίπτωση, με το νέο σχέδιο νόμου δεν φαίνεται να βρίσκεται λύση στο ουσιαστικό και διαχρονικό πρόβλημα της έλλειψης υλικοτεχνικής υποδομής και στελέχωσης των δομών των νέων Φ.Ο.Δ.Σ.Α.

Είναι δεδομένο ότι ο κάθε Φ.Ο.Δ.Σ.Α θα πρέπει να έχει την απαραίτητη υποδομή (υλικοτεχνική, οικονομική και στελεχιακή), που θα εξασφαλίζει αυτόνομα την υλοποίηση, λειτουργία και διοίκηση των έργων, κάτι το οποίο δεν είναι εφικτό πάντοτε.

Γ7. Ενίσχυση ΟΤΑ από ΜΟΔ ΕΕΤΑΑ (Αρ. 178- 179)

Με την επανα-διατύπωση της παραγράφου 1^α μπορούν πλέον οι Ο.Τ.Α. και οι επιχειρήσεις τους να συμβάλλονται με φορείς όπως η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. και η ΜΟΔ Α.Ε., οι οποίοι διαθέτουν τη σχετική διαχειριστική επάρκεια και είναι σε θέση να αναλαμβάνουν την ωρίμαση μελετών αλλά και διενέργεια διαγωνισμών. Με τον τρόπο αυτό διευρύνονται τα αναπτυξιακά εργαλεία, τα οποία έχουν στη διάθεσή του οι αυτοδιοικητικοί οργανισμοί και παρέχονται νέες θεσμικές δυνατότητες συμπράξεων, προκειμένου να ανταποκριθούν σε βασικές τους ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα η ΜΟΔ ΑΕ θα αναλαμβάνει την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στις διαδικασίες εκπόνησης, ανάθεσης και επίβλεψης μελετών και στη ωρίμαση ή δημοπράτηση έργων, όπως ιδίως τη σύνταξη τευχών δημοπράτησης, διακηρύξεων μελετών και έργων, ακόμα και αν οι μελέτες ή τα έργα αυτά είναι μη συγχρηματοδοτούμενα. Το αίτημα για την ανάθεση των υπηρεσιών αυτών θα υποβάλλεται κατόπιν απόφασης του οικείου δημοτικού συμβουλίου και θα εγκρίνεται από το Δ.Σ. της Μ.Ο.Δ. Α.Ε..

Με την παράγραφο 2 εισάγεται περίπτωση ε΄ στο άρθρο 100 του ν. 3852/2010 και δίνεται η δυνατότητα στην Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) να συμβάλλεται με τους Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, στο πλαίσιο προγραμματικής συμφωνίας. Η ΕΕΤΑΑ αποτελεί θεσμοθετημένο τεχνικό και επιστημονικό σύμβουλο της Αυτοδιοίκησης ήδη από την ίδρυσή της το έτος 1985. Η σύνθεση του μετοχικού της κεφαλαίου (34% κεντρικοί φορείς του Δημοσίου, 55% φορείς της Αυτοδιοίκησης και 11% φορείς του κοινωνικού τομέα), βεβαιώνει τον προσανατολισμό της στον ρόλο υποστήριξης της Αυτοδιοίκησης σε όλο το εύρος των θεμάτων που την αφορούν. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤΑΑ μπορεί να υποστηρίξει τους Ο.Τ.Α. για την υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων. Η προτεινόμενη ρύθμιση εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, προκειμένου να διευκολυνθεί, μέσω της σύναψης προγραμματικών συμβάσεων, η σύναψη και επίβλεψη δημοσίων συμβάσεων ανάθεσης τεχνικών μελετών από δήμους, οι οποίοι δεν έχουν τεχνική υπηρεσία, ή η υφιστάμενη είναι ανεπαρκώς στελεχωμένη.

Δεν προβλέπεται απλούστευση των διαδικασιών και συντμήσεις προθεσμιών για την εκτέλεση των έργων.

Δ. Εποπτεία –Έλεγχος Νομιμότητας

Δ1 Αυτοτελείς υπηρεσίες Εποπτείας  ΟΤΑ (Αρ.109)

Το πλαίσιο για την εποπτεία των ΟΤΑ αποτελεί ένα ακόμα πεδίο όπου με τον «Κλεισθένη» επέρχονται θεσμικές τροποποιήσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν την απόσπαση της σχετικής αρμοδιότητας από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και την ανάθεσή της στις Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας ΟΤΑ – 7 στον αριθμό – οι οποίες θα υπάγονται απευθείας στον Υπουργό Εσωτερικών

2 εξ αυτών έχουν τον ίδιο στόχο και κατανομή αρμοδιοτήτων . Συγκεκριμένα η επιτροπή του αρ. 211 «Διυπουργική Επιτροπή Ανακαθορισμού Αρμοδιοτήτων και Διαδικασιών (Δ.Ε.ΑΝ.Α.Δ.)» για τον εντοπισμό των περιπτώσεων κατακερματισμού η αλληλοεπικάλυψης αρμοδιοτήτων και του αρ. 212 «Μόνιμη Επιτροπή Ελέγχου Αρμοδιοτήτων Τοπικής Αυτοδιοίκησης»

Δ2. Επόπτης ΟΤΑ (Αρ. 110)

Προβλέπεται η σύσταση της θέσης του προϊσταμένου της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Ο.Τ.Α., ο οποίος ονομάζεται «Επόπτης Ο.Τ.Α.». Ο όρος αυτός κρίνεται ορθότερος από τον όρο «Ελεγκτής Νομιμότητας», που χρησιμοποιείται στο νόμο 3852/2010, καθώς αντικατοπτρίζει ακριβέστερα το εύρος των καθηκόντων του οργάνου αυτού και εναρμονίζεται και με την συνταγματική ορολογία της παραγράφου 4 του άρθρου 102. Λαμβάνεται ιδιαίτερη πρόνοια για τα αυξημένα προσόντα του Επόπτη και την εξοικείωση με τη νομική επιστήμη, κατά προτίμηση με το δημόσιο δίκαιο. Τούτο, διότι η εποπτεία συνιστά έλεγχο νομιμότητας και ο έλεγχος αυτός ασκείται κατά τεκμήριο ορθότερα από πρόσωπα με νομική παιδεία. Η επιλογή του Επόπτη γίνεται κατόπιν αξιοκρατικής και διαφανούς διαδικασίας, η οποία έχει ήδη δοκιμαστεί στο πλαίσιο του Μητρώου Επιτελικών Στελεχών Δημόσιας Διοίκησης. Ταυτόχρονα θεσπίζονται κωλύματα με σκοπό την διασφάλιση της λειτουργικής ανεξαρτησίας του οργάνου και την με αντικειμενικό τρόπο άσκηση των καθηκόντων του. Προβλέπεται παράλληλα η αναπλήρωσή του από τον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Εποπτείας Ο.Τ.Α., όταν αυτός απουσιάζει ή κωλύεται ή εάν η θέση του είναι κενή. 

Δ3. Έλεγχος Νομιμότητας (Αρ. 116)

Αναπροσδιορίζονται οι αποφάσεις των συλλογικών οργάνων των Ο.Τ.Α. που αποστέλλονται υποχρεωτικά για έλεγχο νομιμότητας στην Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας Ο.Τ.Α. Εν προκειμένω, αποστέλλονται οι αποφάσεις που αφορούν: α) ρυθμίσεις κανονιστικού περιεχομένου  , β) ανάθεση έργων, υπηρεσιών, μελετών και προμηθειών, εάν το τίμημα υπερβαίνει το ποσό των  εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., γ) αγορά και εκποίηση, λόγω πώλησης ή δωρεάς κατά κυριότητα, ακινήτων, δ) κήρυξη αναγκαστικών απαλλοτριώσεων, ε) μίσθωση ακινήτων από τρίτους, στ) σύναψη πάσης φύσεως δανείων, ζ) ίδρυση πάσης φύσεως νομικών προσώπων, συμμετοχή σε υφιστάμενα νομικά πρόσωπα, καθώς και λύση ή θέση σε εκκαθάριση νομικών προσώπων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η) σύναψη προγραμματικών συμβάσεων, με την επιφύλαξη του τελευταίου εδαφίου της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 100 και θ) διεξαγωγή δημοτικού ή περιφερειακού δημοψηφίσματος. Η απόφαση νομιμότητας θα πρέπει να εκδίδεται από τον Επόπτη εντός προθεσμίας 30 ημερών –όπως ίσχυε και στον Καλλικράτη- ενώ προστίθεται ότι «η μη έκδοση της απόφασης συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα του Επόπτη ΟΤΑ» κάτι που θα δυσχεράνει πολύ το  έργο δεδομένης της πολυπλοκότητας ορισμένων αποφάσεων  (Αρ  116)

Να σημειωθεί ότι στο πεδίο αυτό έχει αφαιρεθεί το πεδίο που αναφέρονταν σε έλεγχο νομιμότητας αποφάσεων συλλογικών οργάνων που αφορούν στην επιβολή φόρων, τελών και δικαιωμάτων (εδ ε παρ. 1 Αρ. 225 Καλλικράτη) αφήνοντας πλέον το Δήμο πιο ανεξέλεγκτο στην είσπραξη χρημάτων από τους Δημότες μέσω της Δημοτικής φορολογίας.

Προς έλεγχο νομιμότητας αποστέλλονται και οι αποφάσεις των κοινωφελών επιχειρήσεων, των ΔΕΥΑ και των μονο-μετοχικών ανωνύμων εταιρειών Ο.Τ.Α. που αφορούν: α) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, β) εκποίηση παγίων περιουσιακών στοιχείων, γ) αγορά και εκποίηση ακινήτων, δ) σύναψη δανείων και ε) ανάθεση έργων, υπηρεσιών, μελετών και προμηθειών, εάν το τίμημα υπερβαίνει το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α στ) μίσθωση ακινήτων από τρίτους και ζ) τη σύναψη προγραμματικών συμβάσεων, με την επιφύλαξη της περίπτωσης Α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 100.