Ο Ελληνικός κοινοτισμός ως πρόταγμα απο-αποικιοποίησης-Η σκέψη του Ιωνα Δραγούμη

ΤΟ ΑΝΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Ο Δ. ανήκει σ εκείνο το ρεύμα των Ελλήνων που διαρκούντος του οράματος των Ελλήνων περί Εθνικής Ολοκλήρωσης και του εκκρεμούς Ανατολικού ζητήματος, συνέλαβαν και συνέθεσαν το Εθνικό με το Κοινωνικό ζήτημα.. Είναι αυτό το ρεύμα που έδωσε τους Ριζοσπάστες Επτανησίους, τον Καλλέργη, τον Σκληρό , τον Γληνό τον Παλαμά…..Αυτό το ρεύμα που θέλησε να υπερβεί την «Ελλάδα της Μελούνας» για να «πνιγεί εν τέλει στις ακτές της Σμύρνης» στα 1922 ολοκληρώνοντας με τον πιο καταφατικό τρόπο τον ακρωτηριασμό του Ελληνισμού και της Μεγάλη Ιδέας που εγκαινίασε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στα 1261, αφαιρώντας το έναν από τους δύο πνεύμονες αυτόν που ανάσαινε τον αέρα της Μικράς Ασίας.

Ποια είναι η κύρια αντίθεση αυτής της Ιστορικής περιόδου;

Ως γνωστό η Επανάσταση του 21 που συνεχιζόταν αδιαλείπτως όλον το 19^ο αι. κι έφερε τους Έλληνες στις αρχές του 20^ου αι., σε αντίθεση τόσο με τον κύριο εχθρό : την Οθωμανική Αυτοκρατορία δλδ τους Τούρκους όσο και με τους Βούλγαρους- Σλάβους.

Απέναντι σε αυτή την Ιστορική πραγματικότητα και την αδυναμία του Ελληνισμού να αντιπαρατεθεί ταυτόχρονα και στα δύο μέτωπα, θα διαμορφωθούν χονδρικά δύο τάσεις:

• Την διαμόρφωση μια τουρκο-ελληνικής διπλή ηγεμονίας κατά το αντίστοιχο της Αυστροουγγαρίας όπου οι Έλληνες θα κρατούσαν την πνευματική και πολιτιστική Ηγεμονία και θα έφταναν σε βάθος χρόνου στην πολιτική εξουσία μεταφέροντας το κέντρο βάρους στην αντίθεση με τους Βούλγαρους και τον Σλαβισμό. (Κουτρούλης 59)
• Την αντιπαράθεση με την Τουρκία ως κύριο αντίπαλο στην περιοχή και προσπάθεια συνεννόησης με του χριστιανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων

Την πρώτη τάση θα εκφράσει ο Ιωνας Δραγούμης και ο Αθανάσιος Σουλιώτης –Νικολαΐδης ενώ την δεύτερη ο Σκληρός και ο Γληνός αποτελώντας συνέχεια του αγώνα των Ελλήνων ριζοσπαστών και του Οράματος του Ρήγα παρά βεβαίως την υποτίμηση του Μακεδονικού ζητήματος ιδιαίτερα μετά τον Β Βαλκανικό Πόλεμο.

Εν πολλοίς θα λέγαμε ότι η αντίθεση αυτή χαρακτηρίζει την στάση της Δεξιάς και της Αριστεράς στο Εθνικό μας ζήτημα καθ όλη την διάρκεια του 20^ου αι. Έτσι διαχρονικά το Λαϊκό κόμμα και η μετέπειτα Δεξιά θα επιμείνουν στον από «Βορρά Κίνδυνο» υποτιμώντας για παράδειγμα τις διώξεις των Ελλήνων της Πόλης την Ίμβρο και την Τένεδο υπερθεματίζοντας δε για την Β Ήπειρο και την Μακεδονία , ενώ η Αριστερά μέχρι τον Αντρέα Παπανδρέου θα δώσει έμφαση στην αντιπαράθεση με την Τουρκία δίνοντας έμφαση στην Κύπρο.

Πιο κατά την γνώμη μου είναι το τρωτό σημείο της άποψης των Δραγούμη –Σουλιώτη (Οργάνωση Κων/πολεως) και του Μεταξά,  η οποία προσέβλεπε σε μια «ανατολική ομοσπονδία» που θα αποσοβούσε τα δεινά της εδραίωσης των Εθνών Κρατών που αποτελούν Δυτικά κατασκευάσματα;

Η εκδοχή αυτή θα μπορούσε να είχε τύχη υπο μια προϋπόθεση: την αποτροπή  της εξέλιξης της επανάστασης των  Νεό-τουρκων. Η επανάσταση των Νεότουρκων στα  1908 χαρακτηρίζεται από δύο τάσεις εν τη γενέσει της: η πρώτη στην οποία εκφράζει ο Σεμπαεντίν αναφέρεται σε μια Κοινότητα Ελλήνων-Τούρκων- Εβραίων και η δεύτερη είναι αυτή του Κεμάλ η οποία επιδιώκει ένα «καθαρό Τουρκικό Κράτος» με την εξόντωση των αλλόθρησκων κοινοτήτων και εθνοτήτων. Όπως γνωρίζουμε επικρατεί ήδη από το 1911 ο Κεμάλ  για να ξεκινήσει το σχέδιο εξόντωσης πρώτα  με τα γνωστά τάγματα εργασίας και τις εκδιώξεις αρχικά των Αρμενίων και στην συνέχεια των Ελλήνων της Μ. Ασίας  για να επακολουθήσουν οι σφαγές των Αρμενίων το 1915 και το 1919 των Ποντίων.

Οι εξελίξεις αυτές φέρουν τον Δραγούμη να παίρνει ταυτίσιμη θέση με τον Βενιζέλο σχετικά με την συμμαχία του με τις δυνάμεις της Αντάτ όχι όμως ενάντια στην Τουρκία όπου η Ελλάδα θα πρέπει να παραμείνει αμέτοχη άλλα κύρια ενάντια στην Βουλγαρία και ει το δυνατόν σε συνεννόηση με την Ρουμανία και την Σερβία (Καραμπ. 32)

Από πού όμως απορρέει αυτή η άποψη του Δραγούμη;

Α) η εμπειρία του στον Μακεδονικό αγώνα που τον οδήγησε στο να θεωρήσει πρώιμα ότι οι κύριοι εχθροί του Ελληνισμού είναι οι Σλάβοι (Καραμπ 26)

Β) στην διαιώνιση μιας υπερ-κρατικής οικουμενικής αντίληψης διατήρησης του Ελληνισμού που επέμενε στο γένος και η οποία προωθούνταν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο εστιαζόταν κυρίως στην απόσπαση των ορθόδοξων εκκλησιών από το Ρωσικό Πατριαρχείο και δευτερευόντως στον Τουρκικό κίνδυνο

Γ) την προτεραιοτήτων των Φαναριωτών και των εμπόρων της διασποράς οι οποίοι αποκομμένοι από κάθε ενδογενή παραγωγική δραστηριότητα πίστευαν στην υπερ-εθνική εξέλιξη του ελληνισμού μέσα στην Οθωμανική επικράτεια χωρίς  αυτός να πρέπει να περάσει από την συγκρότηση του Έθνους-Κράτους.

Ίσως η κατανόηση του αδιεξόδου της πρότασης του  σε συνδυασμό με την απαρχή του Α Παγκοσμίου Πολέμου και την συμμαχία Τουρκίας-Βουλγαρίας-Γερμανίας  οδηγεί τον Ιωνα στο να θέσει σε προτεραιότητα το Κοινωνικό ζήτημα από 1917 (εξόριστος ον στην Κορσική)  έως την δολοφονία του στα 1920.Η δε κύρια αντιπαράθεση στον «Βενιζελισμό» έχει κατά βάση αντι-καπιταλιστική –αριστερή και σοσιαλιστική βάση χωρίς απ την άλλη να δείχνει ιδιαίτερη συμπάθεια για τα στελέχη του Λαϊκού κόμματος στο οποίο και ανήκε, ( Κουτρ. 63)

 Εν τέλει θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως οι θέσεις του Ιωνα προσιδιάζουν περισσότερο στον διεθνιστικό ΚΚΕ –με θεμελιακή διαφωνία στο Μακεδονικό- το οποίο συγκυβερνά μετά τις εκλογές του 1920 με το Λαϊκό κόμμα καταγγέλλοντας την Μικρασιατική εκστρατεία του Βενιζέλου ως ιμπεριαλιστική, προτάσσοντας το γνωστό σύνθημα «ΟΙΚΑΔΕ». Σε καμία τουλάχιστον περίπτωση πάντως δεν θα μπορούσε να ευσταθεί η προσπάθεια της αποδημητικής σχολής πχ του Κου Μάζη ο οποίος διερωτάται με εάν είναι ο Δραγούμης εκφραστής του πρωτο-φασισμού; Είναι εδώ που το ΚΚ χάνει την πατριωτική του συνείδηση –κυριαρχούσας ιδεολογικά της Φεντερασιόν- για να κυριαρχήσει σε συνεργασία με την ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ μονοδιάστατα η ταξική αντίθεση με μια μόνο αναλαμπή: την αντίσταση στην ναζιστική εισβολή.

Ο ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ

Αν ανατρέξομε στην ελληνική ιστορία θα διαπιστώσουμε πως οι περίοδοι της ακμής και της υψηλής δημιουργικής δραστηριότητας των Ελλήνων υπήρξαν εκείνες που διαπνέονταν από το κοινοτικό πνεύμα και ήθος. Ο ελληνισμός της αρχαιότητας, μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους, θα συγκροτείται από πόλεις-κράτη, ενώ στην πρόσφατη ιστορία μας, στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας μέχρι το 1922, και πάλιν οι κοινότητες θα συντελέσουν αποφασιστικά στην ακμή του νεώτερου ελληνισμού.

Σε περιόδους που το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον συγκροτεί μεγάλες ενότητες –ελληνιστικοί χρόνοι, ρωμαιοκρατία, βυζάντιο– αυτό το κοινοτιστικό ήθος θα “δραπετεύει” σε άλλες μορφές κοινότητας:  θρησκευτικές, μικροί τόποι, οικογένειες…. Όταν η “εκκλησία του Δήμου” ως πολιτειακή μορφή θα υποχωρήσει, θα αναπτυχθεί η χριστιανική “εκκλησία” ως χώρος αυτοδιοικούμενος και αυτοδιαχειριζόμενος, που για αρκετούς αιώνες θα εκλέγει τους κληρικούς και θα συγκεντρώνει την πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων.

Η οργάνωση των Κοινοτ΄τηων αντλεί στοιχεία από την αρχαία πόλη παρουσιάζοντας  μια συνεχή επέκταση από τον 17^ο αιώνα μέχρι τον μεσοπόλεμο. Στα Αμπελάκια, στα Ζαγοροχώρια και αλλού θα συνδυάζονται οι αγροτικές με τις δευτερογενείς (βιοτεχνία-κατασκευές) και τις τριτογενείς δραστηριότητες (εμπόριο) ενώ παράλληλα θα αναπτυχθούν αστυκές κοινότητες – όπως στις παροικίες μας στα Βαλκάνια, στην Αυστροουγγαρία– ή ακόμα μεταλλευτικού χαρακτήρα –πχ. Μαντεμοχώρια– ή ναυτικού τύπου.

Οι Κοινότητες μας θ αποτελέσουν το κύτταρο του Ελληνικού Επαναστατικού Αγώνα για να θυμίσουμε τις στρατιωτικές Κοινότητες των Σουλιωτών, των Μανιατών και των Χειμαριωτών. Η δημιουργία Έθνους Κράτους τον 19^ο αι.  αποτελεί όρο επιβίωσης τους ιδιαίτερα με την επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων και του Αγγλικού εμπορίου ενώ επικρέμονταν η βάναυση φορολογία και το Τουρκικό ξίφος. Δυστυχώς τόσο ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων όσο και μια οιονεί αντίθεση των ανώτερων τάξεων με το λαϊκό στοιχείο που διατρέχει όλη την νεότερη Ιστορία μας δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωση αυτού το αγώνα ο οποίος εξαντλείται με την καταστροφή της Σμύρνης και με μια τελευταία αναλαμπή στον Κυπριακό εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα του 55-59.

Αυτό το στοιχείο της Ελληνικής ιδιοπροσωπίας αναδεικνύουν ο Δραγούμης και οι λοιποί Κοινοτιστές των αρχών του 20^ου αιώνα ασκώντας κριτική στις Βαυαρικές επιδράσεις της συγκρότηση του νέου Ελληνικού Κράτους. Ως γνωστό οι Βαυαροί επέλεξαν την Αθήνα ως έδρα του νέου Κράτους με κεντρική ιδεολογία τον νέο-κλασικισμό απομακρύνοντας την από παραγωγικά κέντρα του Ελληνισμού. H παραγωγική ζώνη της χώρας βρισκόταν μεταξύ Μοναστηρίου, Σερρών, Αμπελακίων, Μετσόβου & Καστοριάς ενώ τα αντίστοιχα μεγάλα εμπορικά κέντρα μας ήταν η Πόλη, η Σμύρνη και τα νησιά μας. Είναι ακριβώς αυτή η πραγματικότητα που ωθεί τον Ρήγα στο πρόταγμα της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Αντίθετα η Αθήνα είναι μια πόλη που η αναπαραγωγή της βασίζεται εν τη γενέσει της στα δάνεια και στο χρέος.

Το Βασιλικό διάταγμα του 1833 διαίρεσε την χώρα σε Δήμους , Επαρχίες  και Νομούς διέλυσε τις παραδοσιακές κοινότητες  και το αυτοδιοίκητο των χωριών ανατρέποντας τα πρώτα Συντάγματα από τη διακυβέρνηση Καποδίστρια μέχρι την Ε Εθνοσυνέλευση που επιχειρούνταν ένας συγκερασμός Κράτους -Κοινοτήτων. (Πολιτική Επιθεώρηση, Κουτρ. 71). Τα πελατειακά δίκτυα του Κράτους ως συνέχεια του Οθωμανικού κοτζαμπασισμού είναι αυτά που προωθούν τα τοπικά αιτήματα στο Αθηναϊκό Κέντρο εξουδετερώνοντας κάθε πιθανότητα  εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος ενώ τα ίδια δίκτυα φέρουν τους κομματάρχες, τους πολιτικούς παράγοντες και τους μεσάζοντες στην ύπαιθρο αναπαράγοντας μια διευρυμένη παρασιτική τάξη που λειτουργεί  έως σήμερα εις βάρος του λαού της. ( Μελετ. 41)

Απέναντι σ αυτό στο Ημερολόγιο του στα 1919 ο Δραγούμης προτείνει α) τον μετασχηματισμό του Κράτους και την επανα-θεμελίωση του στις κοινότητες και β) μια παραγωγική ανασυγκρότηση βασισμένη στους συνεργατικούς συνεταιρισμούς και τις παλιές συντεχνίες (εσνάφεια). Ήδη από την προκήρυξη του «Στρατός και άλλα» που δημοσιεύτηκε στον Νουμά στα 1909 ο Δραγούμης προσδιορίζει τα καθήκοντα των Κοινοτήτων διαχωρίζοντας τα από αυτά του Κράτους:

Κοινότητες: οικοδόμηση και συντήρηση ναών, την οικοδόμηση και συντήρηση σχολείων και μισθοδοσία του προσωπικού τους, τη φύλαξη γαιών και ζώων, τα νοσοκομεία και την περίθαλψη, την εκδίκαση μικρο-διαφορών (Κουτρ. 26)

Επικαλείται ως παράδειγμα την Βαμβακού ένα χωριό κοντά στη Σπάρτη όπου οι κάτοικοι απηυδισμένοι από την Κρατική εξουσία οργάνωσαν μια αυτό-διαχειριζόμενη κοινότητα για την επίλυση των τοπικών ζητημάτων.

Κράτος: επίβλεψη των δραστηριοτήτων των Κοινοτήτων, ανώτατη εκπαίδευση, δημόσια τάξη, απονομή ανώτερης δικαιοσύνης, στρατός , δημόσια έργα.

Εισηγείται Βουλή των 50 ατόμων που να εκλέγεται από το σύνολο του εκλογικού σώματος μέσω 2-3 εκλεκτόρων από κάθε κοινότητα .

Γράφει σχετικά στα 1904 «Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες» (Μελετ. 47)

Για την οργάνωση της Οικονομίας ο Δραγούμης. υπερβαίνει το δίπολο Κρατισμός- Ιδιωτική πρωτοβουλία δίνοντας έμφαση στην επέκταση των συνεταιρισμών (Μελ. 46).

Σημασία επίσης δίνει στη δημιουργία κοινών επιχειρήσεων με κέντρο την Ελληνική Επικράτεια και ακτίνα τις Κοινότητες των Ελλήνων της διασποράς έτσι ώστε « ο Ελλην εις το εξωτερικό να είναι οιονεί πράκτωρ του Ελληνικού Εμπορίου.

Εισηγείται τέλος ένα εκπαιδευτικό σύστημα βασισμένο στη δημοτική γλώσσα και προσανατολισμένο στις θετικές επιστήμες. «Ξεσκέπασε την Δημοτική παράδοση και πρόσωπο με πρόσωπο θ αντικρίσεις γυμνή την Ψυχή σου…..» θα γράψει ο Δραγούμης καταβυθιζόμενος στην λαϊκή τέχνη και στην Ορθόδοξη πνευματικότητα την περίοδο που μεσουρανεί ο Γερμανικός Ακαδημαϊσμός. Γνωρίζοντας επίσης το κοινό κοινωνικό γνώρισμα των Βαλκανικών λαών προτείνει : (Κουτρ. 87).

Να θυμίσουμε εδώ ότι την εποχή που γράφει ο Δραγούμης το κεντρικό αίτημα των χωρικών και αγροτών αποτελεί η αναδιανομή της γης που κατείχαν οι τσιφλικάδες και ο περιορισμός του ρόλου των τοκογλύφων που διευθετείται με τον Ν 602/14 και την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. Με το Σύνταγμα δε του 1912, -μετά την επανάσταση του 1909-, και ιδιαιτέρως από το 1925 και μετά θα αναγνωριστεί Συνταγματικά η σημασία της κοινότητας ενώ το κράτος θα περιοριστεί στην εποπτεία στους κοινοτικούς και δημοτικούς οργανισμούς. Ο Ιωνας λοιπόν έχει πλήρη επίγνωση των διακυβευμάτων της εποχής του και των λαϊκών προταγμάτων…

Δυστυχώς ο Ελληνικός Εμφύλιος με αποκορύφωμα το χουντικό Σύνταγμα του 68 και ο παράλληλος γιγαντισμός της Αθήνας –ιδιαίτερα μετά το 60- θα διαμορφώσουν ένα πλαίσιο διακυβέρνησης απόλυτα συγκεντρωτικό αφαιρώντας ένα σύνολο αρμοδιοτήτων από τις Κοινότητες .

 Παράλληλα κοινότητες των Ελλήνων της διασποράς στα Βαλκάνια ζτη Μικρά Ασία, στην Αίγυπτο, στη Μέση Ανατολή, στη Μεσευρώπη, στη Νότια Ρωσία, η μια μετά την άλλη, θα συρρικνωθούν βίαια ή σταδιακά, από το 1914 και στο εξής, διαδικασία που θα συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, με το ξερίζωμα των Βορειοηπειρωτών και των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Οφείλουμε λοιπόν κατ’ αρχήν ν αποτιμήσουμε το έργο των Κοινοτιστών των αρχών του αιώνα κριτικά δλδ χωρίς να εξιδανικεύσουμε τις Κοινότητες μας αλλά ούτε υποτιμώντας  τες στο όνομα ενός υποτιθέμενου εξισωτισμού και άρσης όλων των αντιθέσεων όπως πχ ο Κορδάτος τα Αμπελάκια. Σαφώς και υπήρχαν και θα υπάρχουν αντιθέσεις στο εσωτερικό των Κοινοτήτων –από τα αρχοντικά μέχρι τα χαμόσπιτα των χωρικών στα Ζαγόρια, την σύγκρουση των καρμανιόλων με τους καλικάντζαρους στη Σάμο, το ρεμπελιό των ποπολάρων στην Ζάκυνθο- όμως δεν παύουν να περιέχουν έναν πρωτογενή δημοκρατικό πυρήνα που ιδιαίτερα από  τον 19^ο αιώνα φέρει στο προσκήνιο τις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις τους αγρότες –κτηνοτρόφους, τους μικρο-βιοτέχνες θεσμοθετώντας το ρόλο των Γενικών Συνελεύσεων στην εκλογή των αντιπροσώπων.

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ;

1. Το 1922 και η Κυπριακή τραγωδία του 74 αδυνάτησαν τόσο πολύ την αποτρεπτική ισχύ του Ελληνισμού ώστε σήμερα ο νέο-Οθωμανισμός ν αποτελεί θανάσιμη απειλή για το Έθνος Κράτος μας. Μια απειλή που συνδυάζει τόσο την στρατιωτική ισχύ όσο και τον σταδιακό αποικισμό από τα κύματα των μεταναστών-προσφύγων που κατακλύζουν την Ελληνική επικράτεια και  τα νησιά του Αν Αιγαίου.
2. Ο Αθηνο-κεντρισμός που ανδρώθηκε την δεκαετία του 60 και έφτασε στο απόγειο του στις αρχές του 2000 με την Ολυμπιάδα, το αεροδρόμιο των Σπάτων, τα μεγάλα έργα σε συνδυασμό με τον Καλλικράτη οδηγεί στην όξυνση της αντίθεσης Κέντρου –Περιφέρειας οδηγώντας σε αφανισμό δεκάδες ορεινά χωριά και νησιωτικές περιοχές που σε πολλές περιπτώσεις γειτνιάζουν με τα αμφισβητούμενα  σύνορα μας  (Ανάβρα)
3. Η υπέρβαση της Κρατικής μας οντότητας δεν έγινε τελικά στον γεωπολιτικό χώρο της καθ υμάς Ανατολής (Σουλιώτης- Δραγούμης) αλλά στην Ευρώπη με νομισματικούς όρους που επέτειναν την διάλυση της βιομηχανίας και της αγροτικής παραγωγής μετατρέποντας την χώρα σε εισαγωγέα προϊόντων και ιδεών. Στο ΑΕΠ της χώρας συμβάλλει μόλις στο 3% η αγροτική παραγωγή, στο 15% η μεταποίηση και οι κατασκευές και στο 82% οι υπηρεσίες ενώ ο λόγος εξαγωγών προς εισαγωγές έφτασε στο 1/6.
4. Ο Κρατικός τομέας και τα πελατειακά δίκτυα στα οποία ασκούσε κριτική ο Δραγούμης επεκτάθηκαν σε βαθμό κακουργήματος με την συνακόλουθη επέκταση της διαπλοκής. Ο δημόσιος τομέας από 300χιλ κόσμο το 1981 έφτασε κοντά στο 1 εκατ το 2009 ενώ μόνο οι εκπαιδευτικοί και οι εργαζόμενοι στα μέσα αναπαραγωγής της κοινής γνώμης  έφτασαν τις 300χιλ στη δεκαετία του 90
5. Τα Μνημόνια και οι Επιτροπείες διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά μιας νέας αποικιοποίησης μεγάλης διάρκειας

Ένας λαός κατ’ εξοχήν κοινοτικός, όπως ο ελληνικός, εισάγοντας το δυτικό –ευρωπαϊκό– συγκεντρωτικό πρότυπο διακυβέρνησης, που στηρίζεται στο κοινοβουλευτικό ατομοκρατικό σύστημα δημοκρατίας, διαθέτει τους ασθενέστερους κοινοτικούς θεσμούς από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως και από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου! Είναι όλα αυτά που συνιστούν την συλλογική μας κατάθλιψη και την παρακμή.

Το ερώτημα επιστρέφει αδήριτο. Αυτό που δεν μπορέσαμε να κάνουμε στον 19^ο και τον 20^ό αιώνα, όταν ακόμα ήταν ενεργή και λαμπρή η κοινοτική μας παράδοση, είναι δυνατό να το πραγματοποιήσουμε σήμερα, πάνω στα συντρίμμια του ελληνικού τρόπου; Είναι δυνατό το κοινοτικό ήθος και η κοινοτική μορφή οργάνωσης να αναβιώσουν την εποχή της αποικιοποίησης του δημόσιου πλούτου, των μεγαπόλεων, των τεράστιων μετακινήσεων πληθυσμών, των πολυεθνικών επιχειρήσεων; Μήπως πρόκειται απλώς για μια ρομαντική φυγή από την πραγματικότητα χωρίς καμιά δυνατότητα εκπλήρωσης;

Σήμερα, μετά την αποτυχία των παγκοσμιοποιητικών συστημάτων, –του υπαρκτού σοσιαλισμού και του νεοφιλελευθερισμού– ο κοινοτισμός, ή ακριβέστερα οι πολλαπλές μορφές του κοινοτισμού, αναδεικνύεται στη μοναδική οικουμενική εναλλακτική πρόταση απέναντι στη παγκοσμιοποίηση. Από τους Ζαπατίστας που προσπαθούν να οικοδομήσουν ένα κοινοτιστικό μοντέλο αυτοδιοίκησης έως τους Ινδούς αγρότες, περνώντας από τις κοινοτικές εμπειρίες του Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία, και φθάνοντας στους συνεταιρισμούς του Μοντραγκόν, στη χώρα των Βάσκων, κ.λπ. κ.λπ. η καρδιά του νέου προτάγματος κτυπάει στην κατεύθυνση του κοινοτισμού. Και οι οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις αρχίζουν να είναι και πάλι ευνοϊκές για ένα τέτοιο μοντέλο.

Δυστυχώς αυτές οι προσπάθειες ενώ υποστηρίζονται από ένα μέρος του λεγόμενου ελληνικού αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, δεν γίνεται  καμία αναφορά στην εγχώρια κοινοτική παράδοση κάτι για παράδειγμα που επιχειρεί ο Μαρεη Μπούκσιν στο βιβλίο του «Τρίτη Επανάσταση» συνδέοντας τα σύγχρονα εναλλακτικά κοινωνικά πειράματα με τα εργατικά και απελευθερωτικά κινήματα της Δύσης. Αντίστροφα όσοι αναφέρονται σε αυτή παραμένουν στην πλειοψηφία τους προσκολλημένοι στο παρελθόν ή τις επιβιώσεις της –Άγιο Όρος, κοινοτικά στοιχεία του πολιτισμού (δημοτικοί χοροί) και της εκκλησίας (ενορία)– χωρίς να επιχειρούν μία σύνδεσή τους τόσο με το διεθνές κοινοτικό ρεύμα, όσο και με τους αναγκαίους θεσμικούς μετασχηματισμούς στο πολιτειακό επίπεδο της χώρας .

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

• Η ανάπτυξη της πληροφορικής και του Διαδικτύου αφαιρεί παραδόξως από τους μεγάλους και κεντρικούς σχηματισμούς τα πλεονεκτήματά τους έναντι των μικρών και αποκεντρωμένων. Πλέον η πρόσβαση στις πληροφορίες και στην τεχνολογία είναι ανοικτή σε όλους. Οι μεγάλες μονάδες παραγωγής συρρικνώνονται και επεκτείνονται μικρότερες, διασυνδεδεμένες μεταξύ τους.
• Η αποτυχία της βιομηχανικής γεωργίας στον τομέα των τροφίμων επαναφέρει την παραδοσιακή και βιολογική καλλιέργεια.
• Οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ήλιος, αέρας, νερό, δίνουν τη δυνατότητα της δημοτικής και συνεταιριστικής  παραγωγής της ενέργειας.
• Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η κλιματική  οδηγούν σε μείωση των μετακινήσεων, επιβράδυνση της επέκτασης των μεγαπόλεων και σε επανα-τοπικοποίηση της παραγωγής

Τρείς είναι κατά την άποψη μου οι βασικές προϋποθέσεις ανάδυσης ενός νέοι Κοινοτιστικού προτάγματος στη χώρα:

• Η υπέρβαση του Αθηνο-κεντρισμού με την μεταφορά του διοικητικού κέντρου της χώρας εκτός Αθηνών, την ανασυγκρότηση των χωριών μας και την Κοινωνικοποίηση των φυσικών πόρων
• Η διατήρηση των μικρο-ιδιοκτησιακών δομών που βάλλονται τόσο από τους Μαρξιστές όσο και από τους Νέο-φιλελέυθερους (βλ. την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ), στο πλαίσιο της διαμόρφωσης νέων συνεταιριστικών και δικτυακών μορφωμάτων για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση
• Ένα πνευματικό κίνημα «εκσυγχρονισμού της παράδοσης μας» με άξονες το τρίπτυχο: Πατριωτισμός- Παιδεία- Δημοκρατία

Υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων, η “επιστροφή” στον Δραγούμη, στο Καραβίδα και στον Πανταζόπουλο, τον Μαλούχο και τον Μοσχοβάκη, τους θεωρητικούς δηλαδή του νεοελληνικού κοινοτισμού, δεν αποτελεί απλώς ένα φόρο τιμής σε μια χαμένη ευκαιρία του ελληνισμού, αλλά μία προσπάθεια επανασύνδεσης με την κοινοτική παράδοση μέσα σε ένα νέο ιδεολογικό πλαίσιο, τοπικό και παγκόσμιο, όπου ο κοινοτισμός αναδεικνύεται και πάλι ως η μοναδική εναλλακτική λύση έναντι του κολεκτιβισμού του κράτους ή της αγοράς.