Προοπτικές και δυνατότητες ανάπτυξης του πολιτιστικού-εναλλακτικού τουρισμού στη Χίο- 1ο Επιστημονικό Συνέδριο για την Ανάπτυξη της Χίου

1. Ο Μαζικός Τουρισμός

Το μαζικό τουριστικό προϊόν που παράγει σήμερα η χώρα, υπονομεύει τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που διαθέτουμε: την ιστορία, τον πολιτισμό μας και το περιβάλλον.

Το 1970  είχαμε περίπου 2 εκατ αφίξεις τουριστών ενώ στα 2000 περάσαμε στα 12 εκατ. σχεδόν όσος και ο πληθυσμός της χώρας. Συγκυριακά γεγονότα όπως ο πόλεμος στην Συρία, η κατάσταση στην Αίγυπτο και στην Τουρκία οδήγησαν στην άνοδο των αφίξεων στα 28 εκ. τουρίστες το 2016, στα 30 εκ. το 2017 και αισίως οδεύουμε στα 32 εκ. το 2018. Υπολογίζεται ότι ο κλάδος διατηρεί περί των 450χιλ θέσεων άμεσης και έμμεσης απασχόλησης ενώ η ανάπτυξη του συντηρεί άλλες 741 χιλ θέσεις στο λιανεμπόριο. Όμως στην Ελλάδα των 28 εκ. αφίξεων ο τζίρος ήταν μόλις 15 δις € (άρα 469 € ανά άτομο), όταν στην Πορτογαλία με 20 εκ. αφίξεις τα προβλεπόμενα έσοδα είναι 17 δις € (άρα 850 € ανά άτομο).

Η  εξήγηση αυτής της ανισοκατανομής έχει να κάνει το πόσο ανοιχτό και εξαρτημένο είναι το μοντέλο της ανάπτυξης μιας χώρας στην παγκοσμιοποίηση.

Η βαριά μας βιομηχανία αφήνει τα δύο τρίτα από τα έσοδα της  εκτός Ελλάδας, στις έδρες των εταιριών που διακινούν τους τουρίστες ή σε χώρες παρένθετες όπου κατατίθενται τα έσοδα, όπως η Κύπρος. Και πώς να μην είναι έτσι όταν τα περιφερειακά αεροδρόμια τα εκμεταλλεύεται η Γερμανική Fraport, πολλές από τις  Μαρίνες μας οι Τούρκοι, την φιλοξενία –πέρα από τα ξενοδοχεία-  αισίως οι Πλατφόρμες τύπου ArBNB. (Ήδη  από το 1983 σε μια μελέτη του ΚΕΠΕ ο Τσάρτας αναφέρει ότι ο οργανωμένος τουρίστας για κάθε 625$ συνολικό κόστος ταξιδιού, στη χώρα άφηνε μόλις 250$!! )

Η  προστιθέμενη αξία του τουριστικού προϊόντος  σε συνδυασμό με την παρα-οικονομία και την φορο-αποφυγή και τις περικοπές στο ΠΔΕ, έχει μεσοπρόθεσμη επίδραση στις υποδομές ενός τόπου (δρόμοι, δίκτυα κοινής ωφέλειας κοκ) οι οποίες δέχονται μεγάλες επιβαρύνσεις από τις πληθυσμιακές συγκεντρώσεις σε λόγο χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για τα ξενοδοχεία, εάν τα έσοδα τους δεν είναι αρκετά για να καλύψουν τα έξοδα, τη συντήρηση των κτιρίων και των μηχανημάτων τους, γίνονται εμφανή τα προβλήματα της δημιουργίας ζημιών και της υποβάθμισης των υπηρεσιών. Να σημειωθεί δε  ότι λόγω του παρασιτικού οικονομικού μοντέλου σχεδόν το 100% αυτού του εξοπλισμού είναι εισαγόμενος και μόνο ελάχιστες περιπτώσεις όπως ενός ξενοδοχείου στον Αστακό της Αιτωλοακαρνανίας –που έχω υπόψη μου που θα έπρεπε ν αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση-, ο εξοπλισμός και το σύνολο των κατασκευαστικών υλικών γίνονται με χρήση αποκλειστικά εγχώριων προϊόντων.

Εάν τώρα οι επιχειρήσεις παραγωγής και τροφοδοσίας της χώρας δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες των ξενοδοχείων, των εστιατορίων κλπ. (στην Ελλάδα καλύπτεται μόλις το 15% των τουριστικών αναγκών από την εγχώρια παραγωγή, ενώ στην Ιταλία το 75%), αυξάνονται οι εισαγωγές, εκρέουν δηλαδή χρήματα στο εξωτερικό και επιδεινώνεται το εμπορικό έλλειμμα .

Όταν το 15% ΑΕΠ της χώρας εξαρτάται αποκλειστικά από τον τουρισμό- όταν μεσοσταθμικά στον υπόλοιπο κόσμο το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 1,5%- μιλάμε για ένα μοντέλο τουριστικής μονοκαλλιέργειας και επιβεβαιώνει αυτό που απεύχονταν ο Αντρέας Παπανδρέου την δεκαετία του 80 δλδ το να γίνουμε τα «γκαρσόνια της Ευρώπης». Και είναι τουριστική μονοκαλλιέργεια γιατί με τον τρόπο που συντελέστηκε απορρόφησε από την δεκαετία του 80 την φθίνουσα ελληνική γεωργία και μεταποίηση αφού εκτεταμένα μικρο-ιδιοκηγτικά στρώματα –ιδιαιτέρως των νησιών μας στράφηκαν μαζικά στα rooms to let και σήμερα Airbnb,  στο εύκολο δλδ κέρδος του τουρισμού.

 Αυτό όμως δεν μπορεί να προχωρήσει γιατί καθιστά μια χώρα ευάλωτη  από τις διεθνής εξελίξεις όταν μάλιστα αυτή η χώρα βρίσκεται στα σύνορα Ανατολής & Δύσης, Βορρά και Νότου, στο σημείο  δλδ που συμπυκνώνονται όλες οι πλανητικές αντιθέσεις. Θυμάμαι το 1985 όταν την επιδρομή Παλαιστινίων στο Ακίλε Λάουρε ακολούθησε ταξιδιωτική οδηγία του Ρήγκαν που καταβύθισε τον αριθμό των Αμερικανών Τουριστών από 466 χιλ σε 205 μόλις σ ένα χρόνο!! Αντίστοιχη καθήλωση προκάλεσε για μια μεγάλη περίοδο την δεκαετία του 90 ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία.  Ακόμα και η έξαρση των ακραίων καιρικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μπορούν να επηρεάσουν το τουριστικό μαζικό ρεύμα όπως για παράδειγμα ο περιορισμός των χιονοπτώσεων που οδηγεί σε μείωση του τζίρου πολλών χιονοδρομικών κέντρων.

1.1 Οι οικολογικές και πολιτιστικές συνέπειες του μαζικού τουρισμού

Όμως η τουριστική μονοκαλλιέργεια είναι αδιέξοδη όχι μόνο για οικονομικούς αλλά και για τις επιδράσεις της στο Περιβάλλον και στον Πολιτισμό του τόπου.

Η ακραία εκμετάλλευση των «κοινών αγαθών»  από την εντατικοποίηση του τουρισμού έχει οδηγήσει σε δραστική υποβάθμιση τόσο τα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα μας όσο και το Ιστορικό μας τοπίο

Ίσως το πιο  ενδεικτικό παράδειγμα για τα όρια της ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού στα  νησιά μας όπως εδώ στο Β Αιγαίο είναι η έλλειψη του νερού γεγονός που λειτουργεί ανταγωνιστικά με άλλες παραγωγικές δραστηριότητες στις περιόδους αιχμής των καλοκαιρινών μηνών όπως οι καλλιέργειες.

Η ταρίχευση της παράδοσης και η μετατροπή της σε φολκλόρ ούτως ώστε να μετατραπεί σε εμπορεύσιμο-καταναλωτικό προϊόν σε συνδυασμό με την αισθητική υποβάθμιση της τοπικής αρχιτεκτονικής προς όφελος του μπετόν, είναι ίσως η πιο καθοριστική επίπτωση του μαζικού τουρισμού. Παράλληλα με την μετάλλαξη των κοινωνικών συμπεριφορών, την αλλοίωση των  ηθών και των εθίμων και την δημιουργία νέων κοινωνικών προτύπων: του καταφερτζή, του αεριτζή επιχειρηματία που υποκατέστησαν  τον παραγωγό, τον μάστορα, τον τεχνίτη, τον κτηνοτρόφο, τον ψαρά…

2. Ο Βιώσιμος-Εναλλακτικός Τουρισμός

Ο Βιώσιμος-Εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί τη σύζευξη της περιβαλλοντικής δια-κυβέρνησης με την τουριστική οικονομία. Ο βιώσιμος τουρισμός είναι εκείνος που είναι βιώσιμος με μια διττή έννοια: είναι επαρκώς ανταγωνιστικός απέναντι σε άλλες τουριστικές αγορές με οικονομικούς όρους και ταυτόχρονα δεν επιφέρει επιβλαβή αποτελέσματα στο περιβάλλον (εκροές) και αν επιφέρει δημιουργεί τους μηχανισμούς για να τα αναιρέσει (άρα μιλάμε εν τέλει για μη λεηλασία των φυσικών πόρων ενός τόπου και τη υψηλή προστιθέμενη αξία από το παραγόμενο όφελος)

2.1 Ο Πολιτιστικός τουρισμός

Στα 1976 η Διεθνής Οργάνωση για την προστασία των Μνημείων και Τόπων (ICOMOS) πρότεινε την χάρτα του Πολιτισμικού Τουρισμού σε Διεθνές Συνέδριο στις Βρυξέλλες η οποία επικυρώθηκε το 1999 στη Γενική Συνέλευση της Οργάνωσης στο Μεξικό.  Οι 4 βασικές αρχές της χάρτας είναι:

• Η κατανόηση της ταυτότητας και της σημασίας του τόπου από τον επισκέπτη
• Η εμπλοκή της τοπικής Κοινότητας που φιλοξενεί τον επισκέπτη στην αποκατάσταση και διατήρηση των πολιτιστικών κοινών και στην παραγωγή νέου πολιτιστικού προϊόντος.
• Η υψηλή προστιθέμενη αξία για την κοινότητα που φιλοξενεί
• Η χρήση μέσων προβολής και νέων τεχνολογιών για την ανάδειξη και προβολή των πολιτιστικών κοιτασμάτων και το “πολιτιστικό marketing”

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί τον Πολιτιστικό Τουρισμό ως ένα είδος δραστηριοτήτων που αφορούν στα σύγχρονα πολιτιστικά δρώμενα ενός τόπου, στον παραδοσιακό τρόπο ζωής, στις επισκέψεις σε πολιτιστικά αξιοθέατα , στην τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά και στη ζωή στην ύπαιθρο. Μάλιστα ο πολιτιστικός τουρισμός για πολλούς μελετητές όπως ο Joliffe και ο MacDonald αποτελεί υποκατηγορία του εναλλακτικού και αγροτικού τουρισμού που σχετίζεται με το φυσικό περιβάλλον, τις τέχνες, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την υγεία και την εκπαίδευση.

Στην Ελλάδα ήδη από τον 14^ο αιώνα περιηγητές επισκέπτονταν τον τόπο μας για να γνωρίσουν τα εμβληματικά της μνημεία: τους Δελφούς, την Ολυμπία, την Δωδώνη και την Επίδαυρο, σύμβολα της κλασικής παιδείας και του αρχαιοελληνικού προτύπου .

Από το 1940 και την ίδρυση του ΕΟΤ η τουριστική πολιτική είχε πολιτιστικό επίκεντρο ενώ στα 1975 υπό την διοίκηση του Αρη Κωσταντινίδη, όταν ξεκίνησαν τα προγράμματα της τουριστικής αξιοποίησης των παραδοσιακών οικισμών , της διαμόρφωσης και συντήρησης των αρχαιολογικών μας χώρων. Προγράμματα και χρηματο-ροές που όμως επικεντρώθηκαν  στην Αθήνα επιτείνοντας τον Μεταπολεμικό υδροκεφαλισμό.

2.1.1 Η Κατανόηση της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου-Η Κεντρική αφήγηση της Χίου

Ένας τουρίστας/ επισκέπτης  όταν επισκέπτεται έναν τόπο συνήθως αγνοεί την ιστορία του ή την έχει πληροφορηθεί από τις ιστοσελίδες είτε του ίδιου του προορισμού, είτε του ταξιδιωτικού οργανισμού που προσπαθεί να τον «καθοδηγήσει». Η πληροφορία αυτή είναι στοχευμένη αφού αποσκοπεί απλά στη πώληση υπηρεσιών. Ορισμένοι προορισμοί έχουν πινακίδες πληροφόρησης για περιοχές και μνημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος δίνοντας στην καλύτερη περίπτωση μια περιορισμένη πληροφορία.

Σ αυτό το έλλειμμα θα μπορούσε να απαντήσει ένας κεντρικός χώρος όπως πχ στο Ομοίρειο Πνευματικό κέντρο –εδώ στη Χιο-όπου ο επισκέπτης  θα γίνεται κοινωνός  με εύπεπτο και  βιωματικό τρόπο της τοπικής Ιστορίας δλδ θα μετέχει σ’ ένα είδος  «πατριδογνωσίας» η οποία για να γίνει πιο άμεση και βιωματική θα πρέπει να περιλαμβάνει αφηγήσεις απλών-καθημερινών ανθρώπων. Είναι ενδεικτικό το παράδειγμα της Σάμου που δημιούργησε μια ανάλογη αφήγηση για την Ιστορία της βασισμένη στον γεωγράφο Νικάνορα!

Η βιωματική αυτή σχέση του επισκέπτη με τον τόπο  θα δίνει το έναυσμα για την επίσκεψη των αξιοθεάτων και των ιστορικών περιοχών που διαθέτει ο τόπος. Το «κέντρο» αυτό θα αποτελεί  ένα επιπλέον σημείο «εκπαίδευσης»  όλο το χρόνο με έμφαση στους νέους  και ιδιαίτερα στους μαθητές και φοιτητές. Θα μπορεί να διοργανώνει όλο το χρόνο για παράδειγμα μαθήματα κεραμικής βασισμένα στην παρακαταθήκη της συντεχνίας των κεραμέων από τα Αρμόλια ή ξυλογλυπτικής και γλυπτικής βασισμένα στην μαστορική των ξύλινων τέμπλων που διακόσμησαν τις βυζαντινές εκκλησίες του  νησιού μεταξύ 17^ου και 19^ου αιώνα.

Τι θα περιλαμβάνει αυτή η αφήγησης σ έναν επισκέπτη του νησιού;

Με διάκριση απαντώντας θα έλεγα πως: θα ήταν μια αφήγηση για την Χίο των Πελασγών, για την Βολισσό την πατρίδα του Ομήρου, για την Ναυμαχία της Μυκάλης, για την Χίο του Αλεξάνδρου και της Δημοκρατίας στον Αρχαίο Κόσμο. Για την Χίο, επίκεντρο του «Θέματος του Αιγαίου», στους πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους. Για το Κάστρο της Πόλης και την Ακρόπολη. Για την Χίο της μαόνας των Ιουστινιάνη – το πιο σκληρό αποικιοκρατικό σύστημα που εφαρμόστηκε πρώτα εδώ  για την εκμετάλλευση του μεταξιού και της μαστίχης από τους Γενοβέζους κατακτητές-. Για την Χίο -το σπουδαιότερο εμπορικό κέντρο των Μεσο-βυζαντινών χρόνων- στο δρόμο που ένωνε την Κριμαία, τον Γαλατά της Πόλης, την Σμύρνη και έφτανε μέχρι την Γένοβα και την Βενετία. Για την Χίο των κοινοτήτων, και των συνεταιρισμών των ταρσανάδων, των δεκάδων οικιακών αργαλειών και των πρωτο-βιομηχανικών δικτύων που την συνέδεε με όλα τα μεταπρατικά κέντρα της Ανατολής επι Οθωμανικής κατάκτησης. Την περίφημη Σχολή της Χίου των Κοραή , Βάμβα και Πάριου. Για την τραγική σφαγή του 1822 που συντάραξε τους ρομαντικούς Ντελακρουά και Ουγκώ, αναπτερώνοντας το κύμα του φιλελληνισμού κατά την περίοδο της εθνικής μας παλιγγενεσίας. Για την Νέα Μονή, τον μοναστικό βίο και τον Ανάβατο –το Σούλι της Χίου-.   Για την Χίο των πατρικίων της διασποράς,  των πιο σημαντικών οικογενειών της ναυτιλίας μας: των Ράληδων, των Σκαραμαγκάδων, του Συγγρού,  του Ροδοκανάκη,  του Αργέντη , του Σκυλίτση, του Λουκή Λάρα  και τόσων άλλων. Για το περίφημο Χιακό Δίκτυο  που με την  ενδογαμία  κράτησε επι αιώνες τις οικογένειες και τις μεγάλες ναυτικές επιχειρήσεις από την Καλκούτα και την Βομβάη μέχρι την Οδησσό, το Μάντσεστερ και την Νεα Υόρκη  καθιστώντας την Ελληνική Ναυτιλία παγκόσμια υπερδύναμη μέχρι σήμερα. Για τους Χιώτες του Μακεδονικού Μετώπου, της Μικρασιατικής Καταστροφής και των προσφύγων που κατέκλυσαν το νησί. Για τη  Χίο της Αντίστασης κατά του Ναζισμού στο 2^Ο Πόλεμο… .

Μια συνεχής αντίσταση και δημιουργία που κράτησε αυτό τον λαό γαντζωμένο σ αυτό τον μικρό τόπο για περίπου 4 χιλ χρόνια!

Στην παρουσίαση των παραπάνω στοιχείων της ταυτότητας του Νησιού θα συνέβαλε η κατάρτιση μιας ζωντανής και με αγάπη για τον τόπο ομάδας ξεναγών δίνοντας έτσι την στόχευση σε πολλούς πτυχιούχους των τμημάτων Ιστορίας, Φιλολογίας και Ανθρωπιστικών σπουδών

2.1.2 Η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας

 Συντελεστής, δημιουργός και άρα συν-διαμορφωτής πολιτισμού, εν δυνάμει είναι κάθε άνθρωπος που έχει μικρή ή μεγάλη ικανότητα και κυρίως διάθεση για να “πράξει” και να δημιουργήσει σημαντικό ή και ασήμαντο “πολιτιστικό αγαθό”.

Είναι ευτύχημα που εξ όσων γνωρίζω  όλο και πληθαίνουν αυτοί που ασχολούνται με τον πεζό ή ποιητικό λόγο, την ζωγραφική, την κεραμική, την αγιογραφία, τη μουσική, το τραγούδι, το χορό, τη χειροτεχνία ακόμη και τη μαγειρική σήμερα στη Χίο.

Στο σημείο αυτό είναι καθοριστικός ο ρόλος των:

• Πολιτιστικών συλλόγων  των

• Γυναικείων συλλόγων & των  αγροτο-τουριστικών συνεταιρισμών

Οι γυναίκες εμφανίζονται ν αναλαμβάνουν εν δυνάμει πρωταγωνιστικούς ρόλους ως προς την ‘παράδοση’, τα ήθη και έθιμα. Είναι αυτές που διοργανώνουν επιμορφωτικά σεμινάρια για παραδοσιακές τέχνες, μαγειρικής με χρήση παραδοσιακών συνταγών, συγκροτούν χορευτικά τμήματα και πρωτοστατούν στην έρευνα και στη δημιουργία των τοπικών ενδυμασιών. Είναι οι γυναίκες της Χίου που πρωτοστατούν στα περισσότερα στάδια της μαστιχοπαραγωγής και συγκροτούν τους γυναικείους τοπικούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς.

Εκτός των γυναικών, στο εγχείρημα της ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού εμπλέκονται άτομα ποικίλων επαγγελματικών προφιλ: υπάλληλοι μουσείων, τοπικών κέντρων πληροφόρησης του Δήμου, απόφοιτοι τουριστικών σχολών, επιχειρηματίες-ξενοδόχοι, διαφημιστές, καλλιτέχνες, αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, συντηρητές έργων τέχνης κοκ.

Είναι δλδ οι άνθρωποι που πλαισιώνουν το Αρχαιολογικό και Βυζαντινό Μουσείο του νησιού, την βιβλιοθήκη του Κοραή και την Πινακοθήκη του Αργεντη, το Ναυτικό Μουσείο της Χίου, το Μουσείο του Νίκου Γουλανδρή και τόσα άλλα…..

Παράδειγμα:

Η δημιουργική ομάδα MEDIA DEL ART ιδρύθηκε το 2003 αποτελούμενη από εθνολόγους, μουσειογράφους, αρχαιολόγους ,μουσικούς, γραφίστες, φωτογράφους κοκ σχεδιάζοντας ένα πρόγραμμα με το όνομα ΝΗΣΟΛΟΓΙΟ για τα νησιά των Κυκλάδων σε συνεργασία με 6 Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς και συνεργασία με Εθνικούς φορείς: το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Εθνικό Ίδρυμα Βιβλίου, το Φεστιβάλ Κιν/φου, το  Ίδρυμα μείζονος Ελληνισμού. Δημιούργησε ένα Αρχείο Προφορικής Ιστορίας των νησιών μαζί με φωτογραφικό και ψηφιακό υλικό. Με στοχευμένες δράσεις: Εκθέσεις, Φεστιβάλ όπως αυτό της Φολεγάνδρου και σχετικές  εκδόσεις  πέτυχε στην ανάπτυξη ενός ευρύτερου ρεύματος πολιτιστικού τουρισμού στα νησιά των Κυκλάδων με θετικά αποτελέσματα μέχρι σήμερα.

2.1.3 Η υψηλή προστιθέμενη αξία για την τοπική κοινωνία

Στο πεδίο αυτό θα πρέπει, να τονιστεί η αναγκαιότητα για τον εφοδιασμό των τουριστικών μονάδων μετοπικά ποιοτικά προϊόντα· καθώς μόνον έτσι μπορεί η τουριστική δραστηριότητα να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά ως προς την πρωτογενή παραγωγή και την μεταποίηση.  

Η τόνωση της τοπικής οικονομίας σε συνδυασμό με  συγκεκριμένα κίνητρα, θα έπρεπε στοχευμένα να προσελκύσει νέα ζευγάρια για εγκατάσταση και εργασία στα νησιά για την αντιμετώπιση του κρίσιμου δημογραφικού ζητήματος.

Επιπλέον απαιτούνται να θεσπιστούν ρυθμίσεις και όροι δόμησης, κατασκευών κ.ο.κ. που θα εξασφαλίζουν την συμβατότητα των τουριστικών υποδομών με το περιβάλλον και την αισθητική του τοπίου δίνοντας δουλειά σε πολλούς νέους αρχιτέκτονες & μηχανικούς.

Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία με τον Ν 4019/11 & 4430/16 αποτελεί προνομιακό πεδίο για την σύνδεση του τουριστικού πολιτιστικού  ρεύματος με την τοπική ανάπτυξη.  Οι ενδιαφερόμενοι για το πολιτιστικό προϊόν του νησιού θα μπορούσαν να συγκροτήσουν έναν τοπικό πυρήνα να προκαλέσουν Γενικές Συνελεύσεις και να προτείνουν συγκεκριμένες επιχειρηματικές ιδέες με δυνατότητες απασχόλησης για κάποια από τα μέλη τους. Η ευνοϊκή πρόσβαση στις Δημόσιες συμβάσεις, τα φορολογικά κίνητρα και οι δυνατότητες παραχώρησης της χρήσης της λιμνάζουσας δημόσιας περιουσίας, αποτελούν μαζί με τις ευρηματικότητα , τις δεξιότητες και την συνεργασία σημαντικά συστατικά για την επιτυχία τέτοιων εγχειρημάτων.

2.1.4 Χρήση προβολής και Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας

Μια σημαντική ιδέα θα αποτελούσε η αποτύπωση σ έναν δια-δραστικό χάρτη GIS  όλων των πολιτιστικών κοιτασμάτων του νησιού και ίσως μια προσομοίωση αυτών που έχουν χαθεί από τις λεηλασίες των κατακτητών και τον μεγάλο σεισμό του 1881, όπως για παράδειγμα το περίφημο αρχιτεκτονικό πρότυπο και η διακόσμηση της Νέας Μονής η οποία θα έπρεπε ν αποτελεί και το μεγάλο σύμβολο της προσέλκυσης των πολιτιστικών τουριστών.

Στον ίδιο χάρτη το Κάστρο, η Ακρόπολη, ο αρχαϊκός οικισμός του Προφήτη Ηλία, οι παραδοσιακοί οικισμοί με τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά πρότυπα και τις βυζαντινές εκκλησίες όπως Άγιοι Απόστολοι στο Πυργί και ο παλιός Ταξιάρχης στα Μεστά, ο πύργος των Δοτιών, η ακτογραμμή με τις «βίγλες», τα μεσαιωνικά μαστιχο-χώρια στην νοτιο-δυτική πλευρά,  θα μπορούσαν να συγκροτήσουν  «πολιτιστικές διαδρομές» για τον επισκέπτη που αναζητά την ταυτότητα του τόπου.

Καθοριστικός παράγοντας εδώ αποτελεί το «πολιτιστικό marketing» . Πολλές παλιές Δυτικές βιομηχανικές πόλεις όπως για παράδειγμα το Λιβερπουλ, η Γλασκόβη, το Μπρέμεχαφεν στη Βόρεια Γερμανία, λόγω της ύφεσης και της κρίσης των παλιών βιομηχανικών δραστηριοτήτων (χάλυβα, ναυπηγεία κλπ) στις απαρχές της παγκοσμιοποίησης την δεκαετία του 90, υιοθέτησαν αντίστοιχα μοντέλα προώθησης του Πολιτισμικού τουρισμού. Αποκατέστησαν, κτήρια αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, μετέτρεψαν βιομηχανικά κτήρια σε πολιτιστικά κέντρα διεθνούς εμβέλειας , ίδρυσαν νέα μουσεία, πινακοθήκες και διοργάνωσαν μεγάλα φεστιβάλ .

Στο σημείο αυτό να τονιστεί ο καθοριστικός ρόλος του Δήμου και της Περιφέρειας στη δημιουργία και στη συντήρηση της υποδομής για την υποδοχή, την ενημέρωση και μετακίνηση των επισκεπτών αυτών: κατάλληλο οδικό δίκτυο, δημόσια μέσα μεταφοράς, μονοπάτια, πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι, τα οργανωμένα κέντρα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και αστυνόμευσης, αλλά και την συμβολή εκπαιδευμένων ιδιωτών με πολιτιστικά café, βιβλιοπωλεία, χώρους κοινωνικής δικτύωσης  κλπ .

2.2 Χρηματοδοτικά εργαλεία

Μια σύγχρονη τάση των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών για τον Πολιτιστικό Τουρισμό αποτελούν οι «διεθνής πολιτισμικές διαδρομές». Οι πολιτισμικές διαδρομές σχεδιάζονται πλαισιώνοντας τους νέους παραγωγικούς και εμπορικούς δρόμους και αποτελούν συνεργασία Τοπικών –Περιφερειακών και Εθνικών Αρχών με Διεθνή εμπορικά και παραγωγικά Δίκτυα. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν οι Μοναστηριακές διαδρομές –ένα πρόγραμμα για την ενίσχυση του ενδιαφέροντος των νέων για την Ορθόδοξη Χριστιανική κληρονομιά  και ο Δρόμος το Μεταξιού.

Στα δύο αυτά παραδείγματα να επισημάνω και πάλι την σημασία της Νέας Μονής ως πολιτισμικό προσκύνημα διεθνούς εμβέλειας, αναγνωρισμένο από την UNESCO. H μεγάλη παράδοση στην κατεργασία του μεταξιού θα έφερναν το νησί στο προσκήνιο σε γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας όπως πχ η πρόσφατη έκθεση που διοργανώθηκε στην Νυρεμβέργη παρουσιάζοντας τα Κινεζικά σχέδια  για την οργάνωση ενός νέου Εμπορικού Δρόμου που θα συνδέει το Πεκίνο και την Ασία με την Ευρώπη. Αυτός ο μεγάλος πλούτος αυτού του μικρό τόπου θα μπορούσε να το καταστήσει εκ νέου διεθνή  κόμβο προσελκύοντας επισκέπτες  από τα Βαλκάνια, την Αν Ευρώπη, την Ρωσία και την Κίνα.

Αντίστοιχες δυνατότητες παρέχει και  το Ευρω-μεσογειακό πρόγραμμα για την διαχείριση της Πολιτιστικής κληρονομιάς με προοπτικές συνεργασιών τόπων  στην Μεσόγειο για δράσεις που αφορούν στην προστασία της μεσογειακής αρχιτεκτονικής, της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, της ανάπτυξης των βιβλιοθηκών , την μεσογειακή τέχνη και την γαστρονομία.

Συμπέρασμα:

Για την περίπτωση των ακριτικών μας νησιών –όπως και το σύνολο της επικράτειας- απαιτείται ένα ΜΕΓΑΛΟ ΟΡΑΜΑ που θα αντιστρέψει την σημερινή κατάσταση παρακμής. Παρακμή που στη συνοριο-γραμμή θέτει επιτακτικά το ζήτημα της συλλογικής επιβίωσης δοθέντων και της Τουρκικής επιθετικότητας, της συσσώρευσης μεταναστών  και της ταυτόχρονης δημογραφικής συρρίκνωσης και της φυγής των νέων επιστημών. Ο Πολιτισμός και η  Ιστορία μας είναι οι ΜΟΝΕΣ δυνατότητες για ν απαντήσουμε και ν αντιστρέψουμε την σημερινή εικόνα.

Η υποθήκη σημαντικών πολιτιστικών μας κοιτασμάτων –που θα πρέπει να επισημανθούν στο επίπεδο του νησιού- στο Υπερ-ταμείο μέχρι το 2116  θα πρέπει να λειτουργήσει αφυπνιστικά στις συνειδήσεις των πολιτών δημιουργώντας εκείνη την μαγιά –όπως την εννοεί ο Μακρυγιάννης- που θα μπορούσε να αναλάβει το εγχείρημα για τον Πολιτιστικό Τουρισμό στο Νησί.

Το 1822 η Χίος υπέστη την μεγάλη σφαγή που ερήμωσε το νησί και έστειλε το πιο δημιουργικό κομμάτι του στη διασπορά, 100 χρόνια μετά δέχτηκε το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων Ελλήνων από την Μικρά Ασία μετά τα τραγικά γεγονότα του 1922 και την σφαγή της Σμύρνης. Το 2022 -μετά τις νέες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές και τις οικονομικές επιπτώσεις των Μνημονίων-, πρέπει να τεθεί ως ορόσημο ενός μεγάλου μετασχηματισμού μιας δικής μας εκπαιδευτικής και πολιτιστικής αναγέννησης που θα μας κρατήσει ζωντανούς σ αυτόν τον αιώνα.

Σας ευχαριστώ